Από τον Ιούνιο «Το Μαντείο της Δωδώνης» στο Μουσείο Ακρόπολης

Μετά τη Σαμοθράκη, σειρά έχει η Δωδώνη. Το περίφημο μαντείο της Δωδώνης, το παλαιότερο στον ελληνικό χώρο, θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Ακρόπολης από τις 20 Ιουνίου 2016 ως τις 10 Ιανουαρίου 2017, στο πλαίσιο της ομώνυμης περιοδικής έκθεσης. Πρόκειται για τη δεύτερη περιοδική έκθεση (η πρώτη ήταν η «Σαμοθράκη. Τα μυστήρια των Μεγάλων Θεών», ενώ έπονται κι άλλες) με σημαντικά έργα του αρχαίου κόσμου από σπουδαίους τόπους της ελληνικής περιφέρειας, μια πρωτοβουλία του Μουσείου Ακρόπολης με στόχο την παρουσίαση ασυνήθιστων θεμάτων που θα ενδιέφεραν τον σύγχρονο επισκέπτη και θα διέγειραν το ενδιαφέρον του να επισκεφθεί τους τόπους προέλευσης των εκθεμάτων.

 Έτσι, και με τη συγκατάθεση του ΚΑΣ, περίπου 250 αρχαία έργα θα παρουσιαστούν στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων στο ισόγειο του Μουσείου Ακρόπολης, με τα περισσότερα να προέρχονται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων (με την οποία το Μουσείο συνεργάστηκε στενά για την πραγμάτωση της έκθεσης) και κάποια άλλα από τη συλλογή Καραπάνου που φυλάσσονται στις αίθουσες και στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Επίσης, υπό συζήτηση είναι ο δανεισμός μερικών ακόμα αρχαίων αντικείμενων που σήμερα βρίσκονται σε συλλογές των Κρατικών Μουσείων του Βερολίνου.

Η έκθεση «Το Μαντείο της Δωδώνης» διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες. «Οι απαρχές της λατρείας», όπως ονομάζεται η πρώτη, εστιάζει στη Δωδώνη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Μέσα από επιλεγμένα πήλινα και χάλκινα αντικείμενα αναδεικνύεται η ταυτότητα των πρώτων κατοίκων, η αρχέγονη λατρεία της Μητέρας Γης και η καθιέρωση της λατρείας του Διός, ενώ ανιχνεύονται οι απαρχές της λειτουργίας αρχαιότερου ελληνικού μαντείου, το οποίο ήταν ήδη ευρύτατα γνωστό στην ομηρική εποχή.

Η δεύτερη ενότητα με τίτλο «Ο Δίας και οι άλλοι θεοί της Δωδώνης» αναφέρεται στον θεό που λατρεύτηκε στη Δωδώνη ως Νάιος Δίας και ο οποίος εκπροσωπείται στην έκθεση από χάλκινα αγαλμάτια που τον δείχνουν να κρατά κεραυνό, καθώς και από χάλκινες απεικονίσεις αετών, συμβόλων του θεού. Παράλληλα γίνεται αναφορά στους άλλους Νάιους θεούς, τη Διώνη, την Αφροδίτη και τη Θέμιδα, καθώς και στη λατρεία του Ηρακλή και άλλων θεών μέσα από απεικονίσεις τους ή ενεπίγραφα αφιερώματα.

Η τρίτη ενότητα λέγεται «Φηγός, η μαντική βελανιδιά» και αναφέρεται στους τρόπους μαντείας. Με επίκεντρο την ιερή φηγό, την κατοικία του Διός, εξηγούνται οι διάφορες εκδοχές για τους τρόπους που γινόταν γνωστή η βούληση του θεού, από το θρόισμα των φύλλων της βελανιδιάς, τους ήχους των αντικειμένων που κρεμούσαν στα κλαδιά της και τις φωνές των περιστεριών ως τον κύκλο των τριπόδων με τους αδιάκοπους ήχους των λεβήτων και τον ήχο της Κερκυραίων μάστιγος.

Η τέταρτη ενότητα («Ιστορίες χαραγμένες στο μολύβι») περιλαμβάνει τα μολύβδινα ελάσματα με τις χαραγμένες ερωτήσεις των επισκεπτών του μαντείου προς τη θεότητα, δηλαδή ερωτήματα είτε δημόσιου χαρακτήρα που υποβάλλουν οι πόλεις είτε ιδιωτών που αφορούν ποικίλα θέματα, όπως επικείμενους γάμους, προίκα, χηρεία, απόκτηση παιδιών, υγεία, μάγια, μεταναστεύσεις, εμπόριο, επαγγελματικές ανησυχίες, χρέη, κλοπές αντικειμένων, περιουσιακά. Η ενότητα κλείνει με απελευθερωτικές επιγραφές δούλων χαραγμένες, κυρίως, πάνω σε χάλκινα ελάσματα.

Η πέμπτη ενότητα «Νάια, η μεγάλη γιορτή της Δωδώνης» είναι αφιερωμένη στη γιορτή των Ναΐων με την οποία συνδέεται η ανέγερση του θεάτρου και του σταδίου. Οι ιππικοί, γυμνικοί, δραματικοί και μουσικοί αγώνες που τελούνταν στο πλαίσιο της γιορτής αντιπροσωπεύονται στην έκθεση με αγαλμάτια αθλητών (χάλκινα) ή από τον κύκλο του Διονύσου ή με αγαλμάτια και αντικείμενα που σχετίζονται με τους μουσικούς αγώνες. Η επόμενη ενότητα ονομάζεται «Αναθέτες και αναθήματα». Περιλαμβάνει τμήματα από τους μεγάλους χάλκινους ανδριάντες που ήταν στημένοι σε βάθρα μπροστά από τα λατρευτικά κτήρια, ειδώλια πολεμιστών και άλλων ανδρικών μορφών, ειδώλια νέων, παιδιών και γυναικών, ζώων και μυθικών όντων, αγγεία και κοσμήματα.

Η έβδομη ενότητα («Η πολιτική Δωδώνη») ανιχνεύει το ρόλο που έπαιξε το μαντείο στη διαμόρφωση της Δωδώνης σε πολιτικό κέντρο των Ηπειρωτών, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη εμπλουτισμού του χώρου με οικοδομήματα όπως το Βουλευτήριο και το Πρυτανείο. Η πολιτική διάσταση της Δωδώνης αναδεικνύεται κυρίως μέσα από τα νομίσματα της Συμμαχίας και του Κοινού των Ηπειρωτών αλλά και του τοπικού νομισματοκοπείου, ενώ αναδεικνύεται και ο ρόλος του βασιλέως Πύρρου στη μνημειακή άνθιση του ιερού.

Η τελευταία ενότητα («Δωδώνη και Αθήνα») περιλαμβάνει δύο αντικείμενα που βρέθηκαν στην Ακρόπολη: Ένα τμήμα ψηφισματικού ανάγλυφου και ένα τμήμα θρόνου σε φυσικό μέγεθος, με επιγραφές που αναφέρονται στον Δία Νάιο και στη Διώνη. Πρόκειται για μαρτυρίες της προσπάθειας που κατέβαλε η Αθήνα τον 4ο αι. π.Χ. να προσεταιριστεί το μαντείο και κατ’ επέκταση το βασίλειο της Ηπείρου.

Η έκθεση συμπληρώνεται με ψηφιακές αναπαραστάσεις αντικειμένων (όπως η Κερκυραίων μάστιξ), πλούσιο εποπτικό υλικό, επιστημονικό κατάλογο, καθώς και με ένα βίντεο που θα προβάλλεται σε γιγαντοοθόνη και το οποίο ετοιμάζεται ειδικά για το συγκεκριμένο γεγονός, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να συνδέσει τα αρχαιολογικά ευρήματα με τις ανασκαφές της Δωδώνης και το μοναδικό φυσικό περιβάλλον που πλαισιώνει τον αρχαιολογικό χώρο. Παράλληλα, θα διεξαχθούν εκπαιδευτικά προγράμματα και μια επιστημονική ημερίδα, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης το εστιατόριο του Μουσείου Ακρόπολης θα προσφέρει γιαννιώτικα εδέσματα σε συνεργασία με τον Δήμο Ιωαννίνων και άλλους τοπικούς φορείς.