Δείτε τα video
Γλυκόρριζο
Το Γλυκόριζο (Δημοτική Κοινότητα Αρταίων - Δημοτική Ενότητα ΑΡΤΑΙΩΝ), ανήκει στον δήμο ΑΡΤΑΙΩΝ της Περιφερειακής Ενότητας ΑΡΤΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.
Η επίσημη ονομασία είναι “το Γλυκόρριζον”. Έδρα του δήμου είναι η Άρτα και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.
Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Γλυκόριζο ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Αρταίων, του πρώην Δήμου ΑΡΤΑΙΩΝ του Νομού ΑΡΤΗΣ.
Το Γλυκόριζο έχει υψόμετρο 36 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,1232123028 και γεωγραφικό μήκος 21,0101530125. Οδηγίες για το πώς θα φτάσετε στο Γλυκόριζο θα βρείτε εδώ.
Ιερά Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου ή Κάτω Παναγιάς, στο Γλυκόριζο, δυτικά της Άρτας
Η Ιερά Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου ή Κάτω Παναγίας (γνωστότερη ως Κάτω Παναγιάς) ή της οδού της βρύσεως όπως παλιότερα αναφέρεται στις πηγές, είναι χτισμένη στους πρόποδες του λόφου Περάνθη, στο Γλυκόριζο, 20 λεπτά περίπου δυτικά από την Άρτα, σε ειδυλλιακή τοποθεσία δίπλα στον ποταμό Άραχθο.
Ιδρύθηκε το 1250 από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα και τη σύζυγό του, μετέπειτα Αγία, Θεοδώρα (εορτή 11 Μαρτίου). Η ίδρυσή της συμπίπτει με την περίοδο που ήκμαζε το Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Το όνομα Κάτω Παναγιά, δόθηκε στη μονή για να διακρίνεται σε σχέση με την Παρηγορήτισσα, η οποία είναι κτισμένη σε ψηλότερο επίπεδο απ΄αυτό της μονής. Είναι ένα από τα τρία μοναστήρια που ο Μιχαήλ έχτισε ως ένδειξη της ειλικρινούς μετανοίας του (όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος της Αγίας Θεοδώρας Ιώβ μοναχός (ιζ΄ αιων.) για τη συζυγική απιστία στην οποία περιέπεσε με μία αρτινή αρχόντισσα, την Γαγγρινή, από τη οποία μάλιστα απέκτησε και δύο νόθους γιούς.
Οι άλλες δύο μονές είναι της Παναγίας των Βλαχερνών, στο ομώνυμο χωριό του δήμου Βλαχέρνας και του Αγίου Γεωργίου, όπου και ο σημερινός ναός της Αγίας Θεοδώρας εντός της πόλεως της Άρτας. Σε αυτή την τελευταία μάλιστα η Αγία Θεοδώρα έζησε ως μοναχή τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής της μέχρι και της κοιμησεώς της το 1280, οπότε και η μονή μετονομάστηκε σε μονή της Αγίας Θεοδώρας.
Από το αρχικό κτηριακό συγκρότημα σώζεται μόνο το καθολικό, εκπληκτικής αρχιτεκτονικής σταυρεπίστεγος ναός, με κεραμικό περίτεχνο διάκοσμο και εντοιχισμένους όγκους μαρμάρου παρμένους από τα ερείπια της γειτονικής Αμβρακίας, στη δυτική εξωτερική πλευρά του οποίου υπάρχει ευδιάκριτο το μονόγραμμα του Μιχαήλ Δούκα, δεσπότου της Ηπείρου κατά τα χρόνια 1237 - 1270. Ο ναός είναι αγιογραφημένος σε διάφορες περιόδους με αρχαιότερη εκείνη του διακονικού που φέρεται ως σύγχρονη της κατασκευής του, δηλαδή τα μέσα του 13ου αιώνα. Όσον αφορά τα κελλιά και τα άλλα βοηθητικά κτίρια είναι μεταγενέστερα.
Σύγχρονη ιστορία
Μέχρι το 1953 η μονή ήταν ανδρώα, οπότε και μετατράπηκε σε γυναικεία όταν ήταν Μητροπολίτης Άρτης ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σεραφείμ (Τίκας).
Πρώτη Ηγουμένη της Μονής διετέλεσε η μακαριστή μοναχή ηπειρωτικής καταγωγής (Μέτσοβο) Γερόντισσα Αγνή Παπαδημητρίου, χάρη στη οποία η Μονή ξαναβρήκε ζωή και απέκτησε τη μορφή την οποία σήμερα βλέπουμε. Η μονή συνεχίζει και λειτουργεί ως γυναικεία με κύρια απασχόληση των μοναχών την υφαντουργία. Αξίζει να αναφερθεί κανείς και στο ναό του Αγίου Νεομάρτυρα Ζαχαρία του εξ Άρτης, τον οποίο εκ θεμελίων ανήγειρε η Γερόντισσα Αγνή σε χώρο έξω από τον περίβολο της μονής. Στο ναό αυτόν φυλάσσεται η πρωτότυπη εικόνα του Αγίου, που μαρτύρησε στην Πάτρα.
Η επιρροή του Άραχθου ποταμού στον Αμβρακικό κόλπο
www.mpoukanews.gr
Άρτα: Ένα ταξίδι σε ζωντανούς θρύλους
Βυζαντινά μνημεία
Έντονο το άρωμα του Βυζαντίου στους δρόμους της Άρτας, κοσμεί τη πόλη με τα διατηρητέα του μνημεία έως και σήμερα. Διασχίζοντας τη πόλη από το κέντρο ως και τα στενά σοκάκια, διάσπαρτα θα βρούμε ναούς και κτίσματα από την εποχή του Βυζαντίου, σαν στολίδια από μια εποχή δημιουργίας και ανάπτυξης να αναγεννούν τη παρελθοντική αίγλη.
Ο ναός της Παρηγορήτριας. Χτίστηκε το 1285-89 από το Νικηφόρο Α’ Κομνηνό Δούκα και τη σύζυγο του Άννα Παλαιολογίνα Κατακουζηνή. Αποτελούσε το καθολικό σταυροπηγιακού μοναστηριού, του οποίου απομεινάρια είναι τα 16 αναστηλωμένα κελιά και η Τράπεζα με την θολωτή στέγη στη νότια πλευρά του περιβόλου. Σήμερα η Τράπεζα χρησιμοποιείται ως μουσείο. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης από την επάνω μεριά της πλατείας Νικολάου Σκουφά. Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας. Μονή που ιδρύθηκε το 13ο αι. από τη βασίλισσα του Δεσποτάτου Θεοδώρα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Μετά το θάνατο του συζύγου της η Θεοδώρα μόνασε στη μονή και τάφηκε εντός του ναού. Είναι πολιούχος-προστάτιδα της πόλης και η μνήμη της τιμάται με πάνδημη λιτανεία στις 11 Μαρτίου. Στην αυλή του ναού βρίσκεται το παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, το οποίο είναι έργο του 13ου αι. Ο Άγιος Βασίλειος της Αγοράς. Χτίστηκε στο τέλος του 13ου αι. με κύριο γνώρισμα το πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και την ποικιλία των διακοσμητικών σχεδίων.
Το Κάστρο. Είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της μεσαιωνικής φυσιογνωμίας της Άρτας. Βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά, πάνω στα θεμέλια του αρχαίου περιτειχίσματος της Αμβρακίας. Το βυζαντινό κάστρο υψώθηκε στα χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου και συγκεκριμένα όταν δεσπότης ήταν ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας, στα μέσα του 13ου αι. Ως φυσική προέκταση του κάστρου και σε άμεση συνάρτηση με την αρχιτεκτονική του βρίσκεται στη νότια γωνία ο Πύργος του Ρολογιού που χτίστηκε το 1630.
Η Μονή Κάτω Παναγιάς. Η Μονή βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Περάνθης, νότια της πόλης της Άρτας. Ιδρύθηκε από το Δεσπότη Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα στα μέσα του 13ου αι. Ο ναός είναι χτισμένος σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα χρησιμοποιώντας δομικό υλικό από προγενέστερα κτήρια της Αμβρακίας.
Η Παναγία των Βλαχερνών. Βρίσκεται στο χωριό Βλαχέρνα και πήρε το όνομά της από την ξακουστή Παναγία των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης. Ιδρύθηκε στις αρχές του 10ου αι. ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και στα μέσα του 13ου αι. (1250-1260) ανακατασκευάστηκε από τον (ή επί) Μιχαήλ Β’ και μετασκευάστηκε σε τρουλαίο. Το ξεχωριστό γνώρισμα στο εσωτερικό αυτού του μνημείου είναι η ύπαρξη δύο βασιλικών τάφων. Ο ναός πανηγυρίζει στις 2 Ιουλίου.
Η Παναγία του Μπρυώνη. Βρίσκεται 6 χλμ. ΝΑ της Άρτας κοντά στο Νεοχωράκι και υπήρξε καθολικό βυζαντινής μονής. Είναι απομεινάρι ακμαίου σταυροπηγιακού μοναστηριού που ιδρύθηκε το 1238. Ως προς το σχήμα του, παρουσιάζει ιδιότυπο συνδυασμό σταυροειδούς ναού και τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Ο Άγιος Βασίλειος της Γέφυρας. Βρίσκεται σε απόσταση 1 χλμ. ΝΔ του ιστορικού γεφυριού. Ο ναός αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού και ανάγεται στο δεύτερο μισό του 9ου αι.
Ο Άγιος Δημήτριος του Κατσούρη. Πρόκειται για το αρχαιότερο μνημείο της βυζαντινής Άρτας και βρίσκεται στο κάμπο, λίγο πριν μπούμε στο χωριό Πλησιοί. Χτίστηκε τον 9ο αι. στον τύπο του σταυροειδούς ναού με τρούλο.
Ο Άγιος Νικόλαος της Ροδιάς. Ονομάστηκε έτσι γιατί παλιά υπήρξε μετόχι της Παναγίας της Ροδιάς – μοναστηριού της Βίγλας – στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας στο χωριό Κιρκιζάτες. Κτίστηκε τον 13ο αι. στη θέση παλαιότερου ναού του 9ου ή 10ου αι. και είναι σταυροειδής ναός εγγεγραμμένος με τρούλο.
Η Παντάνασσα. Βρίσκεται στο 5ο χλμ. βόρεια της Φιλιππιάδας, επί της Εθνικής οδού Άρτας-Ιωαννίνων. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του Δεσποτάτου, χτισμένος στα μέσα του 13ου αι. από τον Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα. Από το λαμπρό αυτό οικοδόμημα σώζεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Βασιλείου.
Η Παναγία της Κορωνησίας. Βρίσκεται στο λόφο της Κορωνησίας, νησίδας του Αμβρακικού κόλπου 25 χλμ. από την πόλη. Ο ναός ανάγεται στη μεσοβυζαντινή περίοδο, στα τέλη περίπου του 10ου αι. Στον περιβάλλοντα χώρο, ανατολικά του μνημείου, είναι κτισμένο το μικρό παρεκκλήσιο της μονής τιμώμενο στον Όσιο Ονούφριο και το οποίο ανάγεται στον 13ο αι.
Μεταβυζαντινά μνημεία
Η δημιουργική περίοδος βέβαια συνεχίστηκε και στα μεταβυζαντινά χρόνια και μας άφησε κληρονομιά εξίσου σπουδαίους ναούς.
Ο ναός των Αγίων Αναργύρων που βρίσκεται στη συνοικία Εβραϊκά κοντά στο Κάστρο. Ο αρχικός ναός χτίστηκε τον 16ο αι. Είναι μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Η Παναγία της Ροδιάς. Βρίσκεται στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας, δυτικά της Άρτας και κοντά στο χωριό Βίγλα 12 χλμ. από τη πόλη. Ο χρόνος ίδρυσης δεν είναι εξακριβωμένος. Ο ναός είναι πλακοσκεπής σε σχήμα σταυρού.
Μουσεία
Συνεχώς γίνονται προσπάθειες δημιουργίας και ανάπτυξης χώρων μουσειακών για τα πλούσια εκθέματα στης περιοχής. Ήδη υπάρχουν μουσεία που αξίζει να επισκεφτούμε.
Το Αρχαιολογικό μουσείο που βρίσκεται στην περιοχή του τριγώνου, δίπλα από τον ποταμό Άραχθο και περιλαμβάνει τρείς μεγάλες ενότητες: το δημόσιο βίο, τα νεκροταφεία και τον ιδιωτικό βίο των Αμβρακιωτών. (τηλ.26810-21191).
Το Βυζαντινό μουσείο, βρίσκεται στον περίβολο χώρο της Παρηγορήτριας. Στεγάζεται στην τράπεζα της άλλοτε μονής της Παρηγορήτισσας. (τηλ.26810-28692).
Το Ιστορικό, βρίσκεται έναντι της εκκλησίας της Παρηγορήτριας, στην Γαρουφάλιο στέγη και παρουσιάζει την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα έως σήμερα. Φιλοξενεί πλούσιο φωτογραφικό υλικό και μακέτες μνημείων. (τηλ.26810-22795).
Το Λαογραφικό, βρίσκεται δίπλα στο ξακουστό γεφύρι της Άρτας και είναι φορτισμένο με την δική του ιστορία και παράδοση. Χτισμένο το 1864 από Αυστριακό αρχιτέκτονα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως φυλάκιο της γέφυρας και αργότερα ως μεθοριακός σταθμός των Τούρκων, όταν μετά την συνθήκη του 1881 τα σύνορα της Ελλάδας και της Τουρκίας ήταν στη μέση του Γεφυριού της Άρτας. (τηλ.26810-22192).
Τζουμέρκα
Αθαμανικά Όροι ή Τζουμέρκα, μια πολυκόρυφη οροσειρά της νότιας Πίνδου, που με τον κύριο όγκο της πατάει στην αρτινή γη κλείνοντας τον ανατολικό της ορίζοντα, ενώ με διακλαδώσεις της εισχωρεί και σε περιοχές των Ιωαννίνων και της Θεσσαλίας. Τα δοξασμένα βουνά και τα περίφημα χωριά τους, προσφέρουν αγνή και παραδοσιακή φιλοξενία. Το καθένα από αυτά με το δικό του χρώμα και ύφος, παντρεύει τον άνθρωπο με την άγρια ομορφιά του τοπίου.
Άγριο και παρθένο το τοπίο συνοδευμένο από το άρωμα του ελάτου και τη δροσιά του πλάτανου, προσφέρει εκπλήξεις που σε οδηγούν άλλοτε στις ψηλές βουνοκορφές και άλλοτε στις όχθες του ποταμού. Φιλόξενοι κάτοικοι, κρύες νύχτες, ζεστές καρδιές, κάστανα ψημένα στη χόβολη είναι μερικές από τις μνήμες που θα έχει πάντα μαζί του ο ταξιδιώτης που θα περάσει από εδώ.
Στο δρόμο για την Άγναντα συναντούμε το αριστούργημα της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, το Γεφύρι της Πλάκας, που στέκει επιβλητικό πάνω από τον Άραχθο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι της Ελλάδας. Επί τουρκοκρατίας έγιναν πολλές μάχες με κυριότερη αυτή του Ιουλίου του 1821, με πρωταγωνιστές το Μ.Μπότσαρη και άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς. Από το1881 μέχρι το 1913 αποτελούσε το σύνορο της ελεύθερης, με τη τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Στην ανατολική άκρη του σώζεται το κτίριο που λειτούργησε ως τελωνείο και στο οποίο υπογράφτηκε το 1944 η συμφωνία μεταξύ ΕΛ.Α.Σ και ΕΔΕΣ για οριστική κατάπαυση των εμφύλιων εχθροπραξιών.
Αμβρακικός Κόλπος
Ο Αμβρακικός κόλπος με τη πλούσια πανίδα του αποτελεί ένα από τα πιο ενδεικτικά μέρη για να πραγματοποιήσει ο λάτρης πουλιών την παρατήρηση του, ευρέως γνωστή ως bird watching. Περιοχές όπως η Κορωνησία, η Κόπραινα ή και το παρατηρητήριο της Στρογγυλής είναι κάποια από τα σημεία παρακολούθησης.
www.romiazirou.blogspot.gr
Περίληψη
Η γεωµορφολογική εξέλιξη της νέας εκβολής του Άραχθου Ποταµού, στο βορειοανατολικό τµήµα του Αµβρακικού Κόλπου, µελετάται µε την ανάλυση και σύγκριση τριών αεροφωτογραφιών λήψεως 1945, 1960 και 1985 καθώς και µιας δορυφορικής φωτογραφίας του 1999. Τα δεδοµένα, που συλλέχθηκαν, εντάχθηκαν και διευθετήθηκαν σε διάφορα θεµατικά επίπεδα, µε τη βοήθεια ενός Συστήµατος Γεωγραφικών Πληροφοριών (Σ.Γ.Π.), µε σκοπό τον προσδιορισµό του ρυθµού προέλασης και/η οπισθοχώρησης της
περιοχής γύρω από τη νέα εκβολή του Άραχθου Ποταµού. Εξετάζονται, επίσης, κατά πόσο οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες που λαµβάνουν χώρα στην λεκάνη απορροής και στο δελταϊκό πεδίο του ποταµού επηρεάζουν την ικανότητά του να προσχώνει την παράκτια περιοχή του Αµβρακικού Κόλπου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν έγινε διευθέτηση και ευθυγράµµιση της κοίτης του Άραχθου Ποταµού, ο σηµερινός δελταϊκός λοβός άρχισε να αναπτύσσεται, προς τα νοτιοανατολικά, µε ταχύ ρυθµό. Το διάστηµα από το 1960 έως το 1987, το δέλτα παρουσιάζει µια εντυπωσιακή επιβράδυνση στην ανάπτυξή του, µε ρυθµό µόνο 30 µέτρα το χρόνο. Το αµέσως επόµενο διάστηµα (1987-1999) χαρακτηρίζεται από διάβρωση των νέων προσχώσεων και οπισθοχώρηση της ακτογραµµής. Η εξέλιξη αυτή γίνεται σε δύο στάδια: (α) ο ποταµός, πριν από το 1960, πρόσχωνε µια πολύ αβαθή παράκτια περιοχή µπροστά από τη νέα του εκβολή που ευνοούσε την γρήγορη προέλαση του δελταϊκού πεδίου, ενώ µετά το 1960 καθώς εισχωρούσε σε όλο και βαθύτερες περιοχές, η ανάπτυξή του άρχισε σταδιακά να επιβραδύνεται, και (β) µε την κατασκευή ενός πυκνού αρδευτικού δικτύου και κυρίως µε την κατασκευή του πρώτου φράγµατος Πουρναρίου, το 1981, η κατακράτηση νερού και ιζήµατος, συνέτειναν, αρχικά, στην ελάττωση της δελταϊκής προέλασης και αργότερα στην διάβρωση των νέων προσχώσεων.
1. Εισαγωγή
Η ποσότητα ιζήµατος που ένας ποταµός τροφοδοτεί τον παρακείµενο θαλάσσιο χώρο εξαρτάται κυρίως από το ανάγλυφο της λεκάνης απορροής, την γεωλογία, τις χρήσεις γης και τις κλιµατικές συνθήκες (Woodward, 1995). Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχουν αλλοιώσει τα παραπάνω φυσικά χαρακτηριστικά, µε αποτέλεσµα την δραστική µεταβολή της στερεοπαροχής των ποταµών. Οι Milliman and Syvitski (1992) και Walling (1999) υποστηρίζουν ότι η προσφορά ιζήµατος στις παράκτιες περιοχές έχει αυξηθεί από 2 έως και 10 φορές λόγω της αποψίλωσης των δασών και της καλλιέργειας των γαιών. Αντίθετα, η κατασκευή φραγµάτων στις κοίτες των ποταµών επιφέρει κατακράτηση του µεγαλύτερου µέρους των ποτάµιων ιζηµάτων και συνεπώς ανάσχεση της δελταϊκής προέλασης ή οπισθοχώρηση της ακτογραµµής (Kapsimalis et al., 2002; Poulos and Collins, 2002).
Ο σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να αποτυπώσει και να ερµηνεύσει τις γεωµορφολογικές αλλαγές που συνέβησαν τις τελευταίες δεκαετίες στις σύγχρονες εκβολές του Άραχθου Ποταµού. Γίνεται εκτίµηση του ρυθµού προέλασης ή οπισθοχώρησης του ενεργού δέλτα και ερευνάται κατά πόσο οι ανθρωπογενείς παρεµβάσεις στην λεκάνη απορροής και στο δελταϊκό πεδίο του ποταµού επηρεάζουν την ικανότητά του να προσχώνει την παράκτια περιοχή του Αµβρακικού Κόλπου.
Η γεωµορφολογική εξέλιξη της νέας εκβολής του Άραχθου Ποταµού, στο βορειοανατολικό τµήµα του Αµβρακικού Κόλπου, µελετάται µε την ανάλυση και σύγκριση τριών αεροφωτογραφιών λήψεως 1945, 1960 και 1985 καθώς και µιας δορυφορικής φωτογραφίας του 1999. Τα δεδοµένα, που συλλέχθηκαν, εντάχθηκαν και διευθετήθηκαν σε διάφορα θεµατικά επίπεδα, µε τη βοήθεια ενός Συστήµατος Γεωγραφικών Πληροφοριών (Σ.Γ.Π.), µε σκοπό τον προσδιορισµό του ρυθµού προέλασης και/η οπισθοχώρησης της
περιοχής γύρω από τη νέα εκβολή του Άραχθου Ποταµού. Εξετάζονται, επίσης, κατά πόσο οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες που λαµβάνουν χώρα στην λεκάνη απορροής και στο δελταϊκό πεδίο του ποταµού επηρεάζουν την ικανότητά του να προσχώνει την παράκτια περιοχή του Αµβρακικού Κόλπου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν έγινε διευθέτηση και ευθυγράµµιση της κοίτης του Άραχθου Ποταµού, ο σηµερινός δελταϊκός λοβός άρχισε να αναπτύσσεται, προς τα νοτιοανατολικά, µε ταχύ ρυθµό. Το διάστηµα από το 1960 έως το 1987, το δέλτα παρουσιάζει µια εντυπωσιακή επιβράδυνση στην ανάπτυξή του, µε ρυθµό µόνο 30 µέτρα το χρόνο. Το αµέσως επόµενο διάστηµα (1987-1999) χαρακτηρίζεται από διάβρωση των νέων προσχώσεων και οπισθοχώρηση της ακτογραµµής. Η εξέλιξη αυτή γίνεται σε δύο στάδια: (α) ο ποταµός, πριν από το 1960, πρόσχωνε µια πολύ αβαθή παράκτια περιοχή µπροστά από τη νέα του εκβολή που ευνοούσε την γρήγορη προέλαση του δελταϊκού πεδίου, ενώ µετά το 1960 καθώς εισχωρούσε σε όλο και βαθύτερες περιοχές, η ανάπτυξή του άρχισε σταδιακά να επιβραδύνεται, και (β) µε την κατασκευή ενός πυκνού αρδευτικού δικτύου και κυρίως µε την κατασκευή του πρώτου φράγµατος Πουρναρίου, το 1981, η κατακράτηση νερού και ιζήµατος, συνέτειναν, αρχικά, στην ελάττωση της δελταϊκής προέλασης και αργότερα στην διάβρωση των νέων προσχώσεων.
1. Εισαγωγή
Η ποσότητα ιζήµατος που ένας ποταµός τροφοδοτεί τον παρακείµενο θαλάσσιο χώρο εξαρτάται κυρίως από το ανάγλυφο της λεκάνης απορροής, την γεωλογία, τις χρήσεις γης και τις κλιµατικές συνθήκες (Woodward, 1995). Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχουν αλλοιώσει τα παραπάνω φυσικά χαρακτηριστικά, µε αποτέλεσµα την δραστική µεταβολή της στερεοπαροχής των ποταµών. Οι Milliman and Syvitski (1992) και Walling (1999) υποστηρίζουν ότι η προσφορά ιζήµατος στις παράκτιες περιοχές έχει αυξηθεί από 2 έως και 10 φορές λόγω της αποψίλωσης των δασών και της καλλιέργειας των γαιών. Αντίθετα, η κατασκευή φραγµάτων στις κοίτες των ποταµών επιφέρει κατακράτηση του µεγαλύτερου µέρους των ποτάµιων ιζηµάτων και συνεπώς ανάσχεση της δελταϊκής προέλασης ή οπισθοχώρηση της ακτογραµµής (Kapsimalis et al., 2002; Poulos and Collins, 2002).
Ο σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να αποτυπώσει και να ερµηνεύσει τις γεωµορφολογικές αλλαγές που συνέβησαν τις τελευταίες δεκαετίες στις σύγχρονες εκβολές του Άραχθου Ποταµού. Γίνεται εκτίµηση του ρυθµού προέλασης ή οπισθοχώρησης του ενεργού δέλτα και ερευνάται κατά πόσο οι ανθρωπογενείς παρεµβάσεις στην λεκάνη απορροής και στο δελταϊκό πεδίο του ποταµού επηρεάζουν την ικανότητά του να προσχώνει την παράκτια περιοχή του Αµβρακικού Κόλπου.
Η ευρύτερη περιοχή του Αµβρακικού Κόλπου: (α) το υδρογραφικό δίκτυο και οι λεκάνες απορροής των ποταµών που εκρέουν στον κόλπο, και (β) οι γεωλογικοί σχηµατισµοί
Ο ποταµός Άραχθος πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου κοντά στο Μέτσοβο, ρέει µε γενική κατεύθυνση Β-Ν και εκβάλλει στον Αµβρακικό Κόλπο (Εικόνα 1α). Το µήκος του ποταµού είναι περίπου
110 km και η λεκάνη απορροής του φτάνει τα 1850 km2 (Μερτζάνης, 1992). Τα πετρώµατα που διαβρέχει ο ποταµός είναι κυρίως φλύσχης και σε µικρή έκταση ασβεστόλιθος (Εικόνα 1β). Τα νερά του Άραχθου
προέρχονται κυρίως από τη βροχή, το λιωµένο χιόνι και από διάφορες πηγές που ανήκουν σε δύο σηµαντικά κραστικά συστήµατα: το αντίκλινο του Άραχθου (ανατολικές πλαγιές των βουνών Μιτσικέλι και Ξεροβούνι) και των Τζουµέρκων. Η µέση ετήσια παροχή είναι 66,5 m3/sec µε σηµαντικές διακυµάνσεις των µέσων
µηνιαίων τιµών. Ο Βουβός Ποταµός εκβάλλει στο βορειοανατολικό άκρο του Αµβρακικού κόλπου, ανατολικά του Άραχθου Η λεκάνη απορροής του φτάνει τα 170 km2 και αποτελείται κυρίως από κλαστικά πετρώµατα (φλύσχη και oλοκαινικές αποθέσεις)
Οι σύγχρονες εκβολές του Άραχθου Ποταµού και ο βαθυµετρικός χάρτης της γειτονικής υποθαλάσσιας περιοχής. Οι ισοβαθείς καµπύλες απεικονίζονται σε µέτρα.
Το χερσαίο τµήµα ενεργού δέλτα χαρακτηρίζεται από χαµηλό ανάγλυφο, µε ύψη που δεν ξεπερνούν τα 3 µέτρα, ενώ το υποθαλάσσιο τµήµα του παρουσιάζει µικρή κλίση µέχρι την ισοβαθή των 5 µέτρων και αµέσως µετά βαθαίνει απότοµα, ώσπου να καταλήξει σε βάθος 60 περίπου µέτρων (Εικόνα 2). Οι κλιµατικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή είναι ήπιες, µεσογειακού τύπου. Οι βροχοπτώσεις είναι αρκετά ψηλές και οι µέσες ετήσιες τιµές φτάνουν τα 1200 mm (Μπόλτσης, 1986). Τα ανεµολογικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για τον σταθµό της Άρτας (Κωστακιοί), δείχνουν ότι οι άνεµοι που επηρεάζουν τις δυναµικές διεργασίες στον παράκτιο χώρο του βορειοανατολικού τµήµατος του Αµβρακικού Κόλπου είναι κυρίως οι νοτιοδυτικοί. Τα κύµατα που παράγονται από την επίδραση των ανέµων έχουν συνήθως ένα ύψος περίπου 0,5 µέτρα που σε ακραίες περιπτώσεις µπορεί να φτάσει τα 1,0 – 1,2 µέτρα (Τζιαβός, 1996). Τα επιφανειακά ρεύµατα στην περιοχή µελέτης ακολουθούν µια δεξιόστροφη κίνηση, µε ταχύτητες που κυµαίνονται συνήθως γύρω στα 3 cm/sec και σπανίως ξεπερνούν τα
20 cm/sec (Τζιαβός et al., 1989).
3. Μεθοδολογία
Η αποτύπωση των γεωµορφολογικών αλλαγών που συνέβησαν τα τελευταία 60 χρόνια στον βορειοανατολικό παράκτιο χώρο του Αµβρακικού κόλπου, και συγκεκριµένα στις σύγχρονες εκβολές του ποταµού Άραχθου, πραγµατοποιήθηκε µε την ανάλυση τριών αεροφωτογραφίών της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Γ.Υ.Σ.) που ελήφθησαν τα έτη 1945, 1960 και 1985 (Εικόνα 3). Επιπλέον,
χρησιµοποιήθηκαν: (α) µια δορυφορική φωτογραφία (Landsat) του έτους 1999, (β) τα τοπογραφικά διαγράµµατα της Γ.Υ.Σ., κλίµακας 1:5000, έκδοσης του 1981, και (γ) ο βαθυµετρικός χάρτης της
Ο ποταµός Άραχθος πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου κοντά στο Μέτσοβο, ρέει µε γενική κατεύθυνση Β-Ν και εκβάλλει στον Αµβρακικό Κόλπο (Εικόνα 1α). Το µήκος του ποταµού είναι περίπου
110 km και η λεκάνη απορροής του φτάνει τα 1850 km2 (Μερτζάνης, 1992). Τα πετρώµατα που διαβρέχει ο ποταµός είναι κυρίως φλύσχης και σε µικρή έκταση ασβεστόλιθος (Εικόνα 1β). Τα νερά του Άραχθου
προέρχονται κυρίως από τη βροχή, το λιωµένο χιόνι και από διάφορες πηγές που ανήκουν σε δύο σηµαντικά κραστικά συστήµατα: το αντίκλινο του Άραχθου (ανατολικές πλαγιές των βουνών Μιτσικέλι και Ξεροβούνι) και των Τζουµέρκων. Η µέση ετήσια παροχή είναι 66,5 m3/sec µε σηµαντικές διακυµάνσεις των µέσων
µηνιαίων τιµών. Ο Βουβός Ποταµός εκβάλλει στο βορειοανατολικό άκρο του Αµβρακικού κόλπου, ανατολικά του Άραχθου Η λεκάνη απορροής του φτάνει τα 170 km2 και αποτελείται κυρίως από κλαστικά πετρώµατα (φλύσχη και oλοκαινικές αποθέσεις)
Οι σύγχρονες εκβολές του Άραχθου Ποταµού και ο βαθυµετρικός χάρτης της γειτονικής υποθαλάσσιας περιοχής. Οι ισοβαθείς καµπύλες απεικονίζονται σε µέτρα.
Το χερσαίο τµήµα ενεργού δέλτα χαρακτηρίζεται από χαµηλό ανάγλυφο, µε ύψη που δεν ξεπερνούν τα 3 µέτρα, ενώ το υποθαλάσσιο τµήµα του παρουσιάζει µικρή κλίση µέχρι την ισοβαθή των 5 µέτρων και αµέσως µετά βαθαίνει απότοµα, ώσπου να καταλήξει σε βάθος 60 περίπου µέτρων (Εικόνα 2). Οι κλιµατικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή είναι ήπιες, µεσογειακού τύπου. Οι βροχοπτώσεις είναι αρκετά ψηλές και οι µέσες ετήσιες τιµές φτάνουν τα 1200 mm (Μπόλτσης, 1986). Τα ανεµολογικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για τον σταθµό της Άρτας (Κωστακιοί), δείχνουν ότι οι άνεµοι που επηρεάζουν τις δυναµικές διεργασίες στον παράκτιο χώρο του βορειοανατολικού τµήµατος του Αµβρακικού Κόλπου είναι κυρίως οι νοτιοδυτικοί. Τα κύµατα που παράγονται από την επίδραση των ανέµων έχουν συνήθως ένα ύψος περίπου 0,5 µέτρα που σε ακραίες περιπτώσεις µπορεί να φτάσει τα 1,0 – 1,2 µέτρα (Τζιαβός, 1996). Τα επιφανειακά ρεύµατα στην περιοχή µελέτης ακολουθούν µια δεξιόστροφη κίνηση, µε ταχύτητες που κυµαίνονται συνήθως γύρω στα 3 cm/sec και σπανίως ξεπερνούν τα
20 cm/sec (Τζιαβός et al., 1989).
3. Μεθοδολογία
Η αποτύπωση των γεωµορφολογικών αλλαγών που συνέβησαν τα τελευταία 60 χρόνια στον βορειοανατολικό παράκτιο χώρο του Αµβρακικού κόλπου, και συγκεκριµένα στις σύγχρονες εκβολές του ποταµού Άραχθου, πραγµατοποιήθηκε µε την ανάλυση τριών αεροφωτογραφίών της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Γ.Υ.Σ.) που ελήφθησαν τα έτη 1945, 1960 και 1985 (Εικόνα 3). Επιπλέον,
χρησιµοποιήθηκαν: (α) µια δορυφορική φωτογραφία (Landsat) του έτους 1999, (β) τα τοπογραφικά διαγράµµατα της Γ.Υ.Σ., κλίµακας 1:5000, έκδοσης του 1981, και (γ) ο βαθυµετρικός χάρτης της
4. Αποτελέσµατα - Συζήτηση
Η περιοχή αυτή κυριαρχείται από ιζήµατα που προέρχονται από τον Άραχθο και εν µέρει, προς την µεριά της Κόπραινας, από το Βουβό (Piper et al., 1982). Το µεγαλύτερο τµήµα των ακτών καταλαµβάνεται από διαδοχικούς δελαϊκούς σχηµατισµούς, που εξελικτικά µεταναστεύουν προς τα ανατολικά (Τζιαβός, 1996). Η µετάθεση αυτή, όπως επίσης και η κάµψη του δέλτα προς τα ανατολικά, αποτελούν φυσική συνέπεια της δράσης των επικρατούντων σε αυτή περιοχών νοτίων – νοτιοδυτικών ανέµων.
∆υτικά της µελετούµενης περιοχής υπάρχει ο όρµος του Φειδόκαστρου που πρέπει να είχε πάρει τη σηµερινή του µορφή πριν από περίπου 2500 χρόνια (Tζιαβός, 1993). Στην οριστική διαµόρφωση του κόλπου και του σχηµατισµού των αµµολουρίδων της λιµνοθάλασσας Λογαρού συνέβαλλαν τα ιζήµατα που προέρχονταν από: (α) τη διάβρωση του νησιωτικού συµπλέγµατος της Κορωνησίας, και (β) από τον Άραχθο που εκείνη την εποχή βρισκόταν στη θέση Παλιοµπούκα. Αργότερα, µε την αποµάκρυνση των εκβολών του Άραχθου προς τα ανατολικά, ο ποταµός σχηµάτισε ένα νέο δελταϊκό του σύστηµα που βρισκόταν περίπου 1 χιλιόµετρο νοτιοδυτικά από τη σηµερινή του θέση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 έγινε διευθέτηση και εκτροπή της κύριας κοίτης, οπότε άρχισε να αναπτύσσεται ο σηµερινός δελταϊκός λοβός.
Η εντυπωσιακή δραστηριότητα του Άραχθου ποταµού στη νέα θέση, τουλάχιστον µέχρι πριν από την κατασκευή του πρώτου φράγµατος Πουρναρίου (1981), φαίνεται σε σειρά των αεροφωτογραφιών, λήψεως του 1945 και 1960.
Από τη διάνοιξη του νέου διαύλου µέχρι το 1945, οι δελταϊκές προσχώσεις εισχώρησαν ταχύτατα στη θάλασσα κατά τουλάχιστον 2 χιλιόµετρα, µε ένα µέσο ετήσιο ρυθµό που έφτανε τα 250 µέτρα περίπου. Στον παλιό δίαυλο φαίνεται να έχει σταµατήσει κάθε δραστηριότητα, παρότι ένα µεγάλο τµήµα του είναι ακόµα γεµάτο µε νερό. Η µετάπτωση της παλιάς κοίτης από το µαιανδρικό (άνω τµήµα) στο ευθύγραµµο (κάτω τµήµα) σχήµα υποδηλώνει µια προσπάθεια διευθέτησης που έγινε λίγο πριν από την διάνοιξη του νέου διαύλου. Εκτός από την κύρια κοίτη του, ο Άραχθος εξέβαλλε στον Αµβρακικό Κόλπο µέσω ενός δικτύου από πολυάριθµα, δευτερεύοντα κανάλια τα οποία λειτουργούσαν σε περιόδους πληµµύρων. Στα δυτικά του ενεργού δέλτα, βρίσκεται η λιµνοθάλασσα της Παλιοµπούκας, η οποία έχει τριγωνικό σχήµα, µε την µια γωνία της να κατευθύνεται προς το νότο. Οι µαιανδρικοί ποτάµιοι σχηµατισµοί που διακρίνονται βόρεια της λιµνοθάλασσας, αποτελούν αδιάψευστη µαρτυρία µιας παλιάς εγκαταλελειµµένης εκβολής του Άραχθου. Ανατολικά του δέλτα, διακρίνονται οι εκβολές του Βουβού ποταµού που αναπτύσσονται σε έναν άξονα Β- Ν.
Από το 1945 µέχρι το 1960, οι δελταϊκές προσχώσεις του Άραχθου επεκτάθηκαν, µπροστά από το νέο δίαυλο, άλλα 1700-1800 µέτρα, φτάνοντας νότια από τις εκβολές του Βουβού και περιορίζοντας την έκταση της λιµνοθάλασσας της Κόπραινας. Ο ρυθµός προέλασης παρότι είναι πιο µικρός από την προηγούµενη περίοδο, είναι ακόµα αρκετά ταχύς και ανέρχεται στα 110 µέτρα. Η περιοχή κοντά στον παλιό δίαυλο διαβρώνεται έντονα και σε µερικά σηµεία η θάλασσα εισχωρεί περίπου δύο χιλιόµετρα. Η λιµνοθάλασσα της Παλιοµπούκας επικοινωνεί µε την γειτονική λιµνοθάλασσα Κόφτρα, µέσω ενός φυσικού καναλιού. Αντίθετα, η εκβολή του ποταµού Βουβού δεν φαίνεται να µεταβάλλεται σηµαντικά. Στο βορειοδυτικό περιθώριο του κόλπου της Κόπραινας, κατασκευάστηκε ένας εκτεταµένος ορυζώνας, µε σκοπό την πειραµατική καλλιέργεια διαφόρων ποικιλιών ρυζιού.
Η περιοχή αυτή κυριαρχείται από ιζήµατα που προέρχονται από τον Άραχθο και εν µέρει, προς την µεριά της Κόπραινας, από το Βουβό (Piper et al., 1982). Το µεγαλύτερο τµήµα των ακτών καταλαµβάνεται από διαδοχικούς δελαϊκούς σχηµατισµούς, που εξελικτικά µεταναστεύουν προς τα ανατολικά (Τζιαβός, 1996). Η µετάθεση αυτή, όπως επίσης και η κάµψη του δέλτα προς τα ανατολικά, αποτελούν φυσική συνέπεια της δράσης των επικρατούντων σε αυτή περιοχών νοτίων – νοτιοδυτικών ανέµων.
∆υτικά της µελετούµενης περιοχής υπάρχει ο όρµος του Φειδόκαστρου που πρέπει να είχε πάρει τη σηµερινή του µορφή πριν από περίπου 2500 χρόνια (Tζιαβός, 1993). Στην οριστική διαµόρφωση του κόλπου και του σχηµατισµού των αµµολουρίδων της λιµνοθάλασσας Λογαρού συνέβαλλαν τα ιζήµατα που προέρχονταν από: (α) τη διάβρωση του νησιωτικού συµπλέγµατος της Κορωνησίας, και (β) από τον Άραχθο που εκείνη την εποχή βρισκόταν στη θέση Παλιοµπούκα. Αργότερα, µε την αποµάκρυνση των εκβολών του Άραχθου προς τα ανατολικά, ο ποταµός σχηµάτισε ένα νέο δελταϊκό του σύστηµα που βρισκόταν περίπου 1 χιλιόµετρο νοτιοδυτικά από τη σηµερινή του θέση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 έγινε διευθέτηση και εκτροπή της κύριας κοίτης, οπότε άρχισε να αναπτύσσεται ο σηµερινός δελταϊκός λοβός.
Η εντυπωσιακή δραστηριότητα του Άραχθου ποταµού στη νέα θέση, τουλάχιστον µέχρι πριν από την κατασκευή του πρώτου φράγµατος Πουρναρίου (1981), φαίνεται σε σειρά των αεροφωτογραφιών, λήψεως του 1945 και 1960.
Από τη διάνοιξη του νέου διαύλου µέχρι το 1945, οι δελταϊκές προσχώσεις εισχώρησαν ταχύτατα στη θάλασσα κατά τουλάχιστον 2 χιλιόµετρα, µε ένα µέσο ετήσιο ρυθµό που έφτανε τα 250 µέτρα περίπου. Στον παλιό δίαυλο φαίνεται να έχει σταµατήσει κάθε δραστηριότητα, παρότι ένα µεγάλο τµήµα του είναι ακόµα γεµάτο µε νερό. Η µετάπτωση της παλιάς κοίτης από το µαιανδρικό (άνω τµήµα) στο ευθύγραµµο (κάτω τµήµα) σχήµα υποδηλώνει µια προσπάθεια διευθέτησης που έγινε λίγο πριν από την διάνοιξη του νέου διαύλου. Εκτός από την κύρια κοίτη του, ο Άραχθος εξέβαλλε στον Αµβρακικό Κόλπο µέσω ενός δικτύου από πολυάριθµα, δευτερεύοντα κανάλια τα οποία λειτουργούσαν σε περιόδους πληµµύρων. Στα δυτικά του ενεργού δέλτα, βρίσκεται η λιµνοθάλασσα της Παλιοµπούκας, η οποία έχει τριγωνικό σχήµα, µε την µια γωνία της να κατευθύνεται προς το νότο. Οι µαιανδρικοί ποτάµιοι σχηµατισµοί που διακρίνονται βόρεια της λιµνοθάλασσας, αποτελούν αδιάψευστη µαρτυρία µιας παλιάς εγκαταλελειµµένης εκβολής του Άραχθου. Ανατολικά του δέλτα, διακρίνονται οι εκβολές του Βουβού ποταµού που αναπτύσσονται σε έναν άξονα Β- Ν.
Από το 1945 µέχρι το 1960, οι δελταϊκές προσχώσεις του Άραχθου επεκτάθηκαν, µπροστά από το νέο δίαυλο, άλλα 1700-1800 µέτρα, φτάνοντας νότια από τις εκβολές του Βουβού και περιορίζοντας την έκταση της λιµνοθάλασσας της Κόπραινας. Ο ρυθµός προέλασης παρότι είναι πιο µικρός από την προηγούµενη περίοδο, είναι ακόµα αρκετά ταχύς και ανέρχεται στα 110 µέτρα. Η περιοχή κοντά στον παλιό δίαυλο διαβρώνεται έντονα και σε µερικά σηµεία η θάλασσα εισχωρεί περίπου δύο χιλιόµετρα. Η λιµνοθάλασσα της Παλιοµπούκας επικοινωνεί µε την γειτονική λιµνοθάλασσα Κόφτρα, µέσω ενός φυσικού καναλιού. Αντίθετα, η εκβολή του ποταµού Βουβού δεν φαίνεται να µεταβάλλεται σηµαντικά. Στο βορειοδυτικό περιθώριο του κόλπου της Κόπραινας, κατασκευάστηκε ένας εκτεταµένος ορυζώνας, µε σκοπό την πειραµατική καλλιέργεια διαφόρων ποικιλιών ρυζιού.
Τα επόµενα 27 χρόνια, δηλαδή από το 1960 µέχρι το 1987, το δέλτα του Άραχθου παρουσιάζει µια ισχυρή επιβράδυνση στην ανάπτυξή του (Εικόνα 4). Μπροστά από το νέο δίαυλο, οι προσχώσεις επεκτείνονται, προς τα ανατολικά, µόνο 700 περίπου µέτρα (κατά µέσο όρο, 25 µέτρα το χρόνο), ενώ εκατέρωθεν της διευθετηµένης κοίτης παρατηρείται µικρής έκτασης διάβρωση. Οι παράκτιες αµµολουρίδες που προστάτευαν την περιοχή νότια-νοτιοδυτικά του παλιού διαύλου, υποχωρούν και ένα νέο λιµνοθάλασσιο σύστηµα φαίνεται να αναπτύσσεται. ∆υτικότερα, η λιµνοθάλασσα της Παλιοµπούκας ενώνεται µε την λιµνοθάλασσα της Κόφτρας και αποτελούν πλέον ένα ενιαίο σύστηµα. Στο νοτιότερο άκρο της εκβολής του Βουβού καταγράφεται µια µικρή προέλαση της τάξεως των 80 µέτρων, ενώ στον κόλπο της Κόπραινας εµφανίζονται µικρές και διάσπαρτες αµµονησίδες.
Τα τελευταία χρόνια (1987-1999), οι εκβολές του ποταµού Άραχθου υφίστανται σηµαντική διάβρωση
(Εικόνα 5). Μπροστά από το νέο δίαυλο, εκτεταµένες χέρσες περιοχές έχουν καλυφτεί από τη θάλασσα, και µόνο κάποιες αµµονησίδες έχουν αποµείνει. Η ακτογραµµή της λιµνοθάλασσας Πλατανάκι έχει υποχωρήσει προς τα βόρεια, ενώ η µετωπική της αµµολουρίδα έχει καταρρεύσει σε αρκετά σηµεία. Ένα τεχνητό ανάχωµα, πάνω στο οποίο υπάρχει δρόµος, είναι το µόνο όριο που χωρίζει την λιµνοθάλασσα Πλατανάκι από την λιµνοθάλασσα της Κόφτρας-Παλιοµπούκας. Αντίθετα, σχεδόν καµία αλλαγή δεν παρατηρείται στην περιοχή της εκβολή του Βουβού, η οποία πιθανώς να έχει φτάσει σε µια κατάσταση δυναµικής ισορροπίας µεταξύ της προσφοράς ιζήµατος από τον ποταµό και της διαβρωτικής ικανότητας της θάλασσας.
Οι παραπάνω διακυµάνσεις στην εξέλιξη των δελταϊκών αποθέσεων της σηµερινής εκβολής του Άραχθου Ποταµού πρέπει να οφείλονται στη µεταβαλλόµενη ικανότητα του ποταµού να τροφοδοτεί µε ιζήµατα την περιοχή. Αµέσως µετά την εκτροπή του στην νέα θέση, ο ποταµός πρόσχωσε µια πολύ αβαθή παράκτια περιοχή που ευνοούσε την γρήγορη προέλαση του δελταϊκού πεδίου, ενώ µετά το 1960 καθώς εισχώρησε στις βαθύτερες περιοχές, η υπαίθρια ανάπτυξή του άρχισε σταδιακά να επιβραδύνεται, αφού έπρεπε να δηµιουργήσει όλο και πιο παχιές, υποθαλάσσιες αποθέσεις. Με την κατασκευή ενός πυκνού αρδευτικού δικτύου και κυρίως µε την κατασκευή των υδροηλεκτρικών φραγµάτων στο Πουρνάρι (1981 και 1996), οι ποσότητες του νερού και του ιζήµατος που εισέρεαν στον κόλπο µειώθηκαν δραστικά, συντείνοντας έτσι στην ανάσχεση της δελταϊκής προέλασης. Η επακόλουθη επικράτηση των θαλάσσιων διεργασιών (κύµατα, ρεύµατα), έναντι της προσχωµατικής ικανότητας του ποταµού, οδήγησε στη διάβρωση της περιοχής γύρω από το νέο δίαυλο και το σχηµατισµό µιας αβαθούς λιµνοθάλασσας (Πλατανάκι), στα νοτιοδυτικά του παλιού διαύλου.
5. Συµπεράσµατα
Η ανάπτυξη των νέων δελταϊκών προσχώσεων του Άραχθου Ποταµού ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν έγινε τεχνητή εκτροπή και ευθυγράµµιση της κατώτερης κοίτης του. Η παλιά εκβολή βρίσκονταν 1 περίπου χιλιόµετρο, νοτιοδυτικά της σηµερινής εκβολής, όπως διαπιστώνεται από τους εγκαταλελειµµένους µαιάνδρους του ποταµού. Από τη διάνοιξη του νέου διαύλου µέχρι το 1945, το δέλτα εισχώρησε ταχύτατα στη θάλασσα κατά 2 τουλάχιστον χιλιόµετρα. Από το 1945 µέχρι το 1960, οι προσχώσεις του νέου διαύλου επεκτάθηκαν άλλα 1700 µέτρα ενώ κοντά στον παλιό δίαυλο η ακτογραµµή φαίνεται να υποχωρεί κατά 2 τουλάχιστον χιλιόµετρα. Μέσα στα επόµενα 27 χρόνια (1960-1987), ένα εκτεταµένο αρδευτικό δίκτυο αναπτύχθηκε πάνω στη δελταϊκή πεδιάδα της Άρτας και ένα υδροηλεκτρικό φράγµα κατασκευάστηκε στην κύρια κοίτη του Άραχθου ποταµού, κοντά στο Πουρνάρι. Αυτές οι ανθρωπογενείς παρεµβάσεις συνέτειναν στην κατακράτηση ιζήµατος στην κοίτη ή το δελταϊκό πεδίο του ποταµού, και συνεπώς στην εντυπωσιακή επιβράδυνση της προέλασης της νέας εκβολής. Το τελευταίο διάστηµα (1987-1999) χαρακτηρίζεται από καθολική οπισθοχώρηση της ακτογραµµής στην περιοχή γύρω από τον παλιό αλλά και το νέο δίαυλο, λόγω έλλειψης ποτάµιου ιζήµατος και επακόλουθης επικράτησης των θαλασσίων διεργασιών (κύµατα και ρεύµατα).
Τα τελευταία χρόνια (1987-1999), οι εκβολές του ποταµού Άραχθου υφίστανται σηµαντική διάβρωση
(Εικόνα 5). Μπροστά από το νέο δίαυλο, εκτεταµένες χέρσες περιοχές έχουν καλυφτεί από τη θάλασσα, και µόνο κάποιες αµµονησίδες έχουν αποµείνει. Η ακτογραµµή της λιµνοθάλασσας Πλατανάκι έχει υποχωρήσει προς τα βόρεια, ενώ η µετωπική της αµµολουρίδα έχει καταρρεύσει σε αρκετά σηµεία. Ένα τεχνητό ανάχωµα, πάνω στο οποίο υπάρχει δρόµος, είναι το µόνο όριο που χωρίζει την λιµνοθάλασσα Πλατανάκι από την λιµνοθάλασσα της Κόφτρας-Παλιοµπούκας. Αντίθετα, σχεδόν καµία αλλαγή δεν παρατηρείται στην περιοχή της εκβολή του Βουβού, η οποία πιθανώς να έχει φτάσει σε µια κατάσταση δυναµικής ισορροπίας µεταξύ της προσφοράς ιζήµατος από τον ποταµό και της διαβρωτικής ικανότητας της θάλασσας.
Οι παραπάνω διακυµάνσεις στην εξέλιξη των δελταϊκών αποθέσεων της σηµερινής εκβολής του Άραχθου Ποταµού πρέπει να οφείλονται στη µεταβαλλόµενη ικανότητα του ποταµού να τροφοδοτεί µε ιζήµατα την περιοχή. Αµέσως µετά την εκτροπή του στην νέα θέση, ο ποταµός πρόσχωσε µια πολύ αβαθή παράκτια περιοχή που ευνοούσε την γρήγορη προέλαση του δελταϊκού πεδίου, ενώ µετά το 1960 καθώς εισχώρησε στις βαθύτερες περιοχές, η υπαίθρια ανάπτυξή του άρχισε σταδιακά να επιβραδύνεται, αφού έπρεπε να δηµιουργήσει όλο και πιο παχιές, υποθαλάσσιες αποθέσεις. Με την κατασκευή ενός πυκνού αρδευτικού δικτύου και κυρίως µε την κατασκευή των υδροηλεκτρικών φραγµάτων στο Πουρνάρι (1981 και 1996), οι ποσότητες του νερού και του ιζήµατος που εισέρεαν στον κόλπο µειώθηκαν δραστικά, συντείνοντας έτσι στην ανάσχεση της δελταϊκής προέλασης. Η επακόλουθη επικράτηση των θαλάσσιων διεργασιών (κύµατα, ρεύµατα), έναντι της προσχωµατικής ικανότητας του ποταµού, οδήγησε στη διάβρωση της περιοχής γύρω από το νέο δίαυλο και το σχηµατισµό µιας αβαθούς λιµνοθάλασσας (Πλατανάκι), στα νοτιοδυτικά του παλιού διαύλου.
5. Συµπεράσµατα
Η ανάπτυξη των νέων δελταϊκών προσχώσεων του Άραχθου Ποταµού ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν έγινε τεχνητή εκτροπή και ευθυγράµµιση της κατώτερης κοίτης του. Η παλιά εκβολή βρίσκονταν 1 περίπου χιλιόµετρο, νοτιοδυτικά της σηµερινής εκβολής, όπως διαπιστώνεται από τους εγκαταλελειµµένους µαιάνδρους του ποταµού. Από τη διάνοιξη του νέου διαύλου µέχρι το 1945, το δέλτα εισχώρησε ταχύτατα στη θάλασσα κατά 2 τουλάχιστον χιλιόµετρα. Από το 1945 µέχρι το 1960, οι προσχώσεις του νέου διαύλου επεκτάθηκαν άλλα 1700 µέτρα ενώ κοντά στον παλιό δίαυλο η ακτογραµµή φαίνεται να υποχωρεί κατά 2 τουλάχιστον χιλιόµετρα. Μέσα στα επόµενα 27 χρόνια (1960-1987), ένα εκτεταµένο αρδευτικό δίκτυο αναπτύχθηκε πάνω στη δελταϊκή πεδιάδα της Άρτας και ένα υδροηλεκτρικό φράγµα κατασκευάστηκε στην κύρια κοίτη του Άραχθου ποταµού, κοντά στο Πουρνάρι. Αυτές οι ανθρωπογενείς παρεµβάσεις συνέτειναν στην κατακράτηση ιζήµατος στην κοίτη ή το δελταϊκό πεδίο του ποταµού, και συνεπώς στην εντυπωσιακή επιβράδυνση της προέλασης της νέας εκβολής. Το τελευταίο διάστηµα (1987-1999) χαρακτηρίζεται από καθολική οπισθοχώρηση της ακτογραµµής στην περιοχή γύρω από τον παλιό αλλά και το νέο δίαυλο, λόγω έλλειψης ποτάµιου ιζήµατος και επακόλουθης επικράτησης των θαλασσίων διεργασιών (κύµατα και ρεύµατα).
Άρτα: Ένα ταξίδι σε ζωντανούς θρύλους
Λίγα είναι τα μέρη εκείνα του κόσμου που συνδυάζουν, σε μια τόσο αρμονική ενότητα, το βουνό, τη θάλασσα και τον κάμπο. Λίγα τα μέρη που ακόμα κρατούν ζωντανό το μύθο,το θρύλο, το θαύμα του τοπίου και το γράμμα της ιστορίας.
Ο Άραχθος, ο Αμβρακικός, οι λιμνοθάλασσες, τα Τζουμέρκα, ο ορεινός όγκος των Ραδοβυζίων, η κοιλάδα του Αχελώου. Το πεύκο, το έλατο, η ελιά. Το λεμόνι, το μανταρίνι, το πορτοκάλι. Η Άρτα πλημμυρισμένη στο άρωμα των χυμών και στο πράσινο των πλαγιών.
Η αρχαία Αμβρακία του Πύρρου, η παλιά πολιτεία των Αθαμάνων, το μεσαιωνικό δεσποτάτο των Κομνηνών. Η Άρτα του Σκουφά και του Καραισκάκη. Το Γεφύρι, το Κάστρο, η Παρηγορήτισσα, η Κόκκινη Εκκλησιά, η Παναγία των Βλαχερνών, η μονή Σέλτσου. Η Άρτα χωμένη βαθιά στην παράδοση, ταξιδεύει στο χρόνο, αντιστέκεται και μένει πάντα μικρή, νέα και ωραία. Γιατί εδώ έχει σημασία η διαδρομή, το ταξίδι, οι συγκινήσεις του, τα απρόοπτα του. Σημασία έχει το άγνωστο, το διαφορετικό, οι αλλεπάλληλες μεταβολές, η αγωνία να φτάσεις στο ύψωμα, η αντίθεση, το ήμερο και το άγριο.
Ο Άραχθος, ο Αμβρακικός, οι λιμνοθάλασσες, τα Τζουμέρκα, ο ορεινός όγκος των Ραδοβυζίων, η κοιλάδα του Αχελώου. Το πεύκο, το έλατο, η ελιά. Το λεμόνι, το μανταρίνι, το πορτοκάλι. Η Άρτα πλημμυρισμένη στο άρωμα των χυμών και στο πράσινο των πλαγιών.
Η αρχαία Αμβρακία του Πύρρου, η παλιά πολιτεία των Αθαμάνων, το μεσαιωνικό δεσποτάτο των Κομνηνών. Η Άρτα του Σκουφά και του Καραισκάκη. Το Γεφύρι, το Κάστρο, η Παρηγορήτισσα, η Κόκκινη Εκκλησιά, η Παναγία των Βλαχερνών, η μονή Σέλτσου. Η Άρτα χωμένη βαθιά στην παράδοση, ταξιδεύει στο χρόνο, αντιστέκεται και μένει πάντα μικρή, νέα και ωραία. Γιατί εδώ έχει σημασία η διαδρομή, το ταξίδι, οι συγκινήσεις του, τα απρόοπτα του. Σημασία έχει το άγνωστο, το διαφορετικό, οι αλλεπάλληλες μεταβολές, η αγωνία να φτάσεις στο ύψωμα, η αντίθεση, το ήμερο και το άγριο.
Η Άρτα είναι μαζί μια ανάβαση στις κορφές των βουνών και μια κατάβαση στο βυθό των πεδιάδων και της μικρής θάλασσας της. Αλλά είναι και η αίσθηση μιας ζεστασιάς και μιας οικειότητας, που σε κάνουν να νιώθεις πως βρίσκεσαι σε ένα χώρο δικό σου. Όπου οι άνθρωποι δεν έχουν ξεχάσει ακόμα τι θα πει καλοσύνη και απλότητα , μα επιμένουν να σε καλωσορίζουν και να σε υποδέχονται σαν να είσαι φίλος παλιός και αγαπημένος.
Άρτα. Ένα κομμάτι ηπειρωτικής γης που σε περιμένει να το ανακαλύψεις. Εντυπωσιάζει τον ιχνηλάτη της ιστορίας με τα απαράμιλλα τέχνης βυζαντινά μνημεία, το ιστορικό γεφύρι, το κάστρο, τα μουσεία, μαγεύει τον φυσιολάτρη με τον ειδυλλιακό υγροβιότοπο του Αμβρακικού, ενθουσιάζει τον αναζητητή του εναλλακτικού τουρισμού με τον ορεινό όγκο των Τζουμέρκων και των Ραδοβυζίων, συναρπάζει τους λάτρεις των εξτρίμ σπορ με μια θεαματική κατάβαση του φαραγγιού του ορμητικού Αράχθου, την αναρρίχηση, το παραπέντε.
Αποτελεί ιδανικό προορισμό όλων των εποχών. Υπέροχα ορεινά χωριά, ολοκαίνουργοι ξενώνες με όλες τις ανέσεις αλλά με σεβασμό στο τοπίο και στην παράδοση και κυρίως φιλόξενοι, ανοιχτόκαρδοι, χαμογελαστοί άνθρωποι, περιμένουν να σας υποδεχτούν, να σας φιλοξενήσουν και να σας κερδίσουν.
Αξίζει:
να επισκεφθείτε στην πόλη της Άρτας: Τους βυζαντινούς ναούς, το ιστορικό γεφύρι το κάστρο, το αρχαιολογικό μουσείο, το μικρό θέατρο να χαρίσετε στον εαυτό σας την μοναδική εμπειρία της γνωριμίας σας με το φαράγγι του Αράχθου, μέσα από μια θεαματική κατάβαση με ράφτιγκ που θα σας μείνει αξέχαστη.
να κάνετε ιππασία στις όχθες του Αράχθου.
να γνωρίσετε τα όμορφα Τζουμερκοχώρια όπως τη Ροδαυγή, τον Καταρράκτη που πήρε το όνομά του από τους θεαματικούς καταρράκτες που πέφτουν ορμητικοί από την κορυφή του βουνού, την Άγναντα, τους Μελισσουργούς, το Βουργαρέλι, το Αθαμάνιο και άλλα.
να απολαύσετε την παρθένα φύση στα Ραδοβύζια και την άγρια ομορφιά της κοιλάδας του Αχελώου.
να κάνετε μια βόλτα με ψαροκάικο στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού, να γνωρίσετε τους αργυροπελεκάνους, τους βαλτότοπους τους νεροβούβαλους.
να δοκιμάσετε τη τοπική κουζίνα με τα παραδοσιακά προϊόντα που μετατρέπουν τη φύση σε πολιτισμό και αναδύουν θύμισες απ΄την κουζίνα της γιαγιάς.
να επισκεφθείτε το γραφικό ψαροχώρι της Κορωνησίας όπου θα απολαύσετε θαυμάσιους ψαραομεζέδες, αλλά και το κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Αράχθου στην Κόπραινα.
Αρχαιολογικοί χώροι
Η Άρτα χτισμένη στην αρχαία Αμβρακία, έχει ρίζες που χάνονται μέσα στο χρόνο. Από τα νεωτεριστικά μνημεία έως και τον αρχαίο πλούτο της, προσφέρει πληθώρα εκθεμάτων και κρατά έντονο το ύφος της ανά τους αιώνες.
Το Ιστορικό Γεφύρι υπάγεται στον 17ο αιώνα μΧ. και αποτελεί ορόσημο της πόλης. Είναι λιθόκτιστη γέφυρα του ποταμού Αράχθου και αποτελείται από τέσσερις καμάρες. Τη σημερινή του μορφή απέκτησε το έτος 1602-1606 μΧ. Στην ανατολική όχθη του Αράχθου, κοντά στην αρχή της γέφυρας, σώζεται ο μεγάλος πλάτανος του Αλή Πασά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στα κλαδιά του πραγματοποιήθηκαν πολλές εκτελέσεις δια απαγχονισμού. Το Γεφύρι της Άρτας βρίσκεται στα πρώτα χλμ της εθνικής οδού Άρτας-Ιωαννίνων.
Συνεχίζουμε με αρχαιότερα μνημεία όπως είναι ο Ναός του Πυθίου Απόλλωνα που βρίσκεται στην οδό Β.Πύρρου στην πλατεία Κιλκίς στο κέντρο της πόλης και είναι δωρικού ρυθμού καθώς και το Τείχος της Αρχαίας Αμβρακίας που αποτελείται από ορθογώνιους ογκόλιθους και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 4ο αιώνα π.Χ. Υπάρχουν κομμάτια του, διάσπαρτα σε όλη την πόλη. Η Ιερά οδός και το Νεκροταφείο της Αρχαίας Αμβρακίας, ένας χώρος που βρίσκεται υπό ανασκαφή. Η Ιερά οδός ήταν πλακόστρωτη και την πλαισίωναν μνημειακή ταφικοί περίβολοι. Βρίσκεται κοντά στο Εθνικό στάδιο, οδός Κομμένου.
Το Μικρό Θέατρο Αμβρακίας. Χρονολογείται στα τέλη 4ου π.Χ. αρχές 3ου π.Χ. αι. και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Το Τζαμί του Φαϊκ Πασά στο Ιμαρέτ. Ιδρύθηκε στο τέλος του 15ου αι. και πρόκειται για το παλαιότερο και το καλύτερα διατηρημένο τουρκικό τέμενος. Βρίσκεται στη θέση Μαράτ δηλ .Ιμαρέτ στον δρόμο προς Γραμμενίτσα. Τέλος, το Αρχαίο Όρραον. Πρόκειται για έναν οχυρωμένο οικισμό, μικρή καστροπολιτεία των Μολοσσών που όμοιος του δεν υπάρχει στον Ελλαδικό χώρο. Πιθανός χρόνος ίδρυσης τα τέλη του 5ου με τις αρχές του 4ου αι. π.Χ.
Άρτα. Ένα κομμάτι ηπειρωτικής γης που σε περιμένει να το ανακαλύψεις. Εντυπωσιάζει τον ιχνηλάτη της ιστορίας με τα απαράμιλλα τέχνης βυζαντινά μνημεία, το ιστορικό γεφύρι, το κάστρο, τα μουσεία, μαγεύει τον φυσιολάτρη με τον ειδυλλιακό υγροβιότοπο του Αμβρακικού, ενθουσιάζει τον αναζητητή του εναλλακτικού τουρισμού με τον ορεινό όγκο των Τζουμέρκων και των Ραδοβυζίων, συναρπάζει τους λάτρεις των εξτρίμ σπορ με μια θεαματική κατάβαση του φαραγγιού του ορμητικού Αράχθου, την αναρρίχηση, το παραπέντε.
Αποτελεί ιδανικό προορισμό όλων των εποχών. Υπέροχα ορεινά χωριά, ολοκαίνουργοι ξενώνες με όλες τις ανέσεις αλλά με σεβασμό στο τοπίο και στην παράδοση και κυρίως φιλόξενοι, ανοιχτόκαρδοι, χαμογελαστοί άνθρωποι, περιμένουν να σας υποδεχτούν, να σας φιλοξενήσουν και να σας κερδίσουν.
Αξίζει:
να επισκεφθείτε στην πόλη της Άρτας: Τους βυζαντινούς ναούς, το ιστορικό γεφύρι το κάστρο, το αρχαιολογικό μουσείο, το μικρό θέατρο να χαρίσετε στον εαυτό σας την μοναδική εμπειρία της γνωριμίας σας με το φαράγγι του Αράχθου, μέσα από μια θεαματική κατάβαση με ράφτιγκ που θα σας μείνει αξέχαστη.
να κάνετε ιππασία στις όχθες του Αράχθου.
να γνωρίσετε τα όμορφα Τζουμερκοχώρια όπως τη Ροδαυγή, τον Καταρράκτη που πήρε το όνομά του από τους θεαματικούς καταρράκτες που πέφτουν ορμητικοί από την κορυφή του βουνού, την Άγναντα, τους Μελισσουργούς, το Βουργαρέλι, το Αθαμάνιο και άλλα.
να απολαύσετε την παρθένα φύση στα Ραδοβύζια και την άγρια ομορφιά της κοιλάδας του Αχελώου.
να κάνετε μια βόλτα με ψαροκάικο στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού, να γνωρίσετε τους αργυροπελεκάνους, τους βαλτότοπους τους νεροβούβαλους.
να δοκιμάσετε τη τοπική κουζίνα με τα παραδοσιακά προϊόντα που μετατρέπουν τη φύση σε πολιτισμό και αναδύουν θύμισες απ΄την κουζίνα της γιαγιάς.
να επισκεφθείτε το γραφικό ψαροχώρι της Κορωνησίας όπου θα απολαύσετε θαυμάσιους ψαραομεζέδες, αλλά και το κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Αράχθου στην Κόπραινα.
Αρχαιολογικοί χώροι
Η Άρτα χτισμένη στην αρχαία Αμβρακία, έχει ρίζες που χάνονται μέσα στο χρόνο. Από τα νεωτεριστικά μνημεία έως και τον αρχαίο πλούτο της, προσφέρει πληθώρα εκθεμάτων και κρατά έντονο το ύφος της ανά τους αιώνες.
Το Ιστορικό Γεφύρι υπάγεται στον 17ο αιώνα μΧ. και αποτελεί ορόσημο της πόλης. Είναι λιθόκτιστη γέφυρα του ποταμού Αράχθου και αποτελείται από τέσσερις καμάρες. Τη σημερινή του μορφή απέκτησε το έτος 1602-1606 μΧ. Στην ανατολική όχθη του Αράχθου, κοντά στην αρχή της γέφυρας, σώζεται ο μεγάλος πλάτανος του Αλή Πασά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στα κλαδιά του πραγματοποιήθηκαν πολλές εκτελέσεις δια απαγχονισμού. Το Γεφύρι της Άρτας βρίσκεται στα πρώτα χλμ της εθνικής οδού Άρτας-Ιωαννίνων.
Συνεχίζουμε με αρχαιότερα μνημεία όπως είναι ο Ναός του Πυθίου Απόλλωνα που βρίσκεται στην οδό Β.Πύρρου στην πλατεία Κιλκίς στο κέντρο της πόλης και είναι δωρικού ρυθμού καθώς και το Τείχος της Αρχαίας Αμβρακίας που αποτελείται από ορθογώνιους ογκόλιθους και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 4ο αιώνα π.Χ. Υπάρχουν κομμάτια του, διάσπαρτα σε όλη την πόλη. Η Ιερά οδός και το Νεκροταφείο της Αρχαίας Αμβρακίας, ένας χώρος που βρίσκεται υπό ανασκαφή. Η Ιερά οδός ήταν πλακόστρωτη και την πλαισίωναν μνημειακή ταφικοί περίβολοι. Βρίσκεται κοντά στο Εθνικό στάδιο, οδός Κομμένου.
Το Μικρό Θέατρο Αμβρακίας. Χρονολογείται στα τέλη 4ου π.Χ. αρχές 3ου π.Χ. αι. και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Το Τζαμί του Φαϊκ Πασά στο Ιμαρέτ. Ιδρύθηκε στο τέλος του 15ου αι. και πρόκειται για το παλαιότερο και το καλύτερα διατηρημένο τουρκικό τέμενος. Βρίσκεται στη θέση Μαράτ δηλ .Ιμαρέτ στον δρόμο προς Γραμμενίτσα. Τέλος, το Αρχαίο Όρραον. Πρόκειται για έναν οχυρωμένο οικισμό, μικρή καστροπολιτεία των Μολοσσών που όμοιος του δεν υπάρχει στον Ελλαδικό χώρο. Πιθανός χρόνος ίδρυσης τα τέλη του 5ου με τις αρχές του 4ου αι. π.Χ.
Βυζαντινά μνημεία
Έντονο το άρωμα του Βυζαντίου στους δρόμους της Άρτας, κοσμεί τη πόλη με τα διατηρητέα του μνημεία έως και σήμερα. Διασχίζοντας τη πόλη από το κέντρο ως και τα στενά σοκάκια, διάσπαρτα θα βρούμε ναούς και κτίσματα από την εποχή του Βυζαντίου, σαν στολίδια από μια εποχή δημιουργίας και ανάπτυξης να αναγεννούν τη παρελθοντική αίγλη.
Ο ναός της Παρηγορήτριας. Χτίστηκε το 1285-89 από το Νικηφόρο Α’ Κομνηνό Δούκα και τη σύζυγο του Άννα Παλαιολογίνα Κατακουζηνή. Αποτελούσε το καθολικό σταυροπηγιακού μοναστηριού, του οποίου απομεινάρια είναι τα 16 αναστηλωμένα κελιά και η Τράπεζα με την θολωτή στέγη στη νότια πλευρά του περιβόλου. Σήμερα η Τράπεζα χρησιμοποιείται ως μουσείο. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης από την επάνω μεριά της πλατείας Νικολάου Σκουφά. Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας. Μονή που ιδρύθηκε το 13ο αι. από τη βασίλισσα του Δεσποτάτου Θεοδώρα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Μετά το θάνατο του συζύγου της η Θεοδώρα μόνασε στη μονή και τάφηκε εντός του ναού. Είναι πολιούχος-προστάτιδα της πόλης και η μνήμη της τιμάται με πάνδημη λιτανεία στις 11 Μαρτίου. Στην αυλή του ναού βρίσκεται το παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, το οποίο είναι έργο του 13ου αι. Ο Άγιος Βασίλειος της Αγοράς. Χτίστηκε στο τέλος του 13ου αι. με κύριο γνώρισμα το πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και την ποικιλία των διακοσμητικών σχεδίων.
Το Κάστρο. Είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της μεσαιωνικής φυσιογνωμίας της Άρτας. Βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά, πάνω στα θεμέλια του αρχαίου περιτειχίσματος της Αμβρακίας. Το βυζαντινό κάστρο υψώθηκε στα χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου και συγκεκριμένα όταν δεσπότης ήταν ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας, στα μέσα του 13ου αι. Ως φυσική προέκταση του κάστρου και σε άμεση συνάρτηση με την αρχιτεκτονική του βρίσκεται στη νότια γωνία ο Πύργος του Ρολογιού που χτίστηκε το 1630.
Η Μονή Κάτω Παναγιάς. Η Μονή βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Περάνθης, νότια της πόλης της Άρτας. Ιδρύθηκε από το Δεσπότη Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα στα μέσα του 13ου αι. Ο ναός είναι χτισμένος σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα χρησιμοποιώντας δομικό υλικό από προγενέστερα κτήρια της Αμβρακίας.
Η Παναγία των Βλαχερνών. Βρίσκεται στο χωριό Βλαχέρνα και πήρε το όνομά της από την ξακουστή Παναγία των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης. Ιδρύθηκε στις αρχές του 10ου αι. ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και στα μέσα του 13ου αι. (1250-1260) ανακατασκευάστηκε από τον (ή επί) Μιχαήλ Β’ και μετασκευάστηκε σε τρουλαίο. Το ξεχωριστό γνώρισμα στο εσωτερικό αυτού του μνημείου είναι η ύπαρξη δύο βασιλικών τάφων. Ο ναός πανηγυρίζει στις 2 Ιουλίου.
Η Παναγία του Μπρυώνη. Βρίσκεται 6 χλμ. ΝΑ της Άρτας κοντά στο Νεοχωράκι και υπήρξε καθολικό βυζαντινής μονής. Είναι απομεινάρι ακμαίου σταυροπηγιακού μοναστηριού που ιδρύθηκε το 1238. Ως προς το σχήμα του, παρουσιάζει ιδιότυπο συνδυασμό σταυροειδούς ναού και τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Ο Άγιος Βασίλειος της Γέφυρας. Βρίσκεται σε απόσταση 1 χλμ. ΝΔ του ιστορικού γεφυριού. Ο ναός αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού και ανάγεται στο δεύτερο μισό του 9ου αι.
Ο Άγιος Δημήτριος του Κατσούρη. Πρόκειται για το αρχαιότερο μνημείο της βυζαντινής Άρτας και βρίσκεται στο κάμπο, λίγο πριν μπούμε στο χωριό Πλησιοί. Χτίστηκε τον 9ο αι. στον τύπο του σταυροειδούς ναού με τρούλο.
Ο Άγιος Νικόλαος της Ροδιάς. Ονομάστηκε έτσι γιατί παλιά υπήρξε μετόχι της Παναγίας της Ροδιάς – μοναστηριού της Βίγλας – στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας στο χωριό Κιρκιζάτες. Κτίστηκε τον 13ο αι. στη θέση παλαιότερου ναού του 9ου ή 10ου αι. και είναι σταυροειδής ναός εγγεγραμμένος με τρούλο.
Η Παντάνασσα. Βρίσκεται στο 5ο χλμ. βόρεια της Φιλιππιάδας, επί της Εθνικής οδού Άρτας-Ιωαννίνων. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του Δεσποτάτου, χτισμένος στα μέσα του 13ου αι. από τον Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα. Από το λαμπρό αυτό οικοδόμημα σώζεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Βασιλείου.
Η Παναγία της Κορωνησίας. Βρίσκεται στο λόφο της Κορωνησίας, νησίδας του Αμβρακικού κόλπου 25 χλμ. από την πόλη. Ο ναός ανάγεται στη μεσοβυζαντινή περίοδο, στα τέλη περίπου του 10ου αι. Στον περιβάλλοντα χώρο, ανατολικά του μνημείου, είναι κτισμένο το μικρό παρεκκλήσιο της μονής τιμώμενο στον Όσιο Ονούφριο και το οποίο ανάγεται στον 13ο αι.
Μεταβυζαντινά μνημεία
Η δημιουργική περίοδος βέβαια συνεχίστηκε και στα μεταβυζαντινά χρόνια και μας άφησε κληρονομιά εξίσου σπουδαίους ναούς.
Ο ναός των Αγίων Αναργύρων που βρίσκεται στη συνοικία Εβραϊκά κοντά στο Κάστρο. Ο αρχικός ναός χτίστηκε τον 16ο αι. Είναι μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Η Παναγία της Ροδιάς. Βρίσκεται στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας, δυτικά της Άρτας και κοντά στο χωριό Βίγλα 12 χλμ. από τη πόλη. Ο χρόνος ίδρυσης δεν είναι εξακριβωμένος. Ο ναός είναι πλακοσκεπής σε σχήμα σταυρού.
Μουσεία
Συνεχώς γίνονται προσπάθειες δημιουργίας και ανάπτυξης χώρων μουσειακών για τα πλούσια εκθέματα στης περιοχής. Ήδη υπάρχουν μουσεία που αξίζει να επισκεφτούμε.
Το Αρχαιολογικό μουσείο που βρίσκεται στην περιοχή του τριγώνου, δίπλα από τον ποταμό Άραχθο και περιλαμβάνει τρείς μεγάλες ενότητες: το δημόσιο βίο, τα νεκροταφεία και τον ιδιωτικό βίο των Αμβρακιωτών. (τηλ.26810-21191).
Το Βυζαντινό μουσείο, βρίσκεται στον περίβολο χώρο της Παρηγορήτριας. Στεγάζεται στην τράπεζα της άλλοτε μονής της Παρηγορήτισσας. (τηλ.26810-28692).
Το Ιστορικό, βρίσκεται έναντι της εκκλησίας της Παρηγορήτριας, στην Γαρουφάλιο στέγη και παρουσιάζει την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα έως σήμερα. Φιλοξενεί πλούσιο φωτογραφικό υλικό και μακέτες μνημείων. (τηλ.26810-22795).
Το Λαογραφικό, βρίσκεται δίπλα στο ξακουστό γεφύρι της Άρτας και είναι φορτισμένο με την δική του ιστορία και παράδοση. Χτισμένο το 1864 από Αυστριακό αρχιτέκτονα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως φυλάκιο της γέφυρας και αργότερα ως μεθοριακός σταθμός των Τούρκων, όταν μετά την συνθήκη του 1881 τα σύνορα της Ελλάδας και της Τουρκίας ήταν στη μέση του Γεφυριού της Άρτας. (τηλ.26810-22192).
Τζουμέρκα
Αθαμανικά Όροι ή Τζουμέρκα, μια πολυκόρυφη οροσειρά της νότιας Πίνδου, που με τον κύριο όγκο της πατάει στην αρτινή γη κλείνοντας τον ανατολικό της ορίζοντα, ενώ με διακλαδώσεις της εισχωρεί και σε περιοχές των Ιωαννίνων και της Θεσσαλίας. Τα δοξασμένα βουνά και τα περίφημα χωριά τους, προσφέρουν αγνή και παραδοσιακή φιλοξενία. Το καθένα από αυτά με το δικό του χρώμα και ύφος, παντρεύει τον άνθρωπο με την άγρια ομορφιά του τοπίου.
Άγριο και παρθένο το τοπίο συνοδευμένο από το άρωμα του ελάτου και τη δροσιά του πλάτανου, προσφέρει εκπλήξεις που σε οδηγούν άλλοτε στις ψηλές βουνοκορφές και άλλοτε στις όχθες του ποταμού. Φιλόξενοι κάτοικοι, κρύες νύχτες, ζεστές καρδιές, κάστανα ψημένα στη χόβολη είναι μερικές από τις μνήμες που θα έχει πάντα μαζί του ο ταξιδιώτης που θα περάσει από εδώ.
Στο δρόμο για την Άγναντα συναντούμε το αριστούργημα της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, το Γεφύρι της Πλάκας, που στέκει επιβλητικό πάνω από τον Άραχθο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι της Ελλάδας. Επί τουρκοκρατίας έγιναν πολλές μάχες με κυριότερη αυτή του Ιουλίου του 1821, με πρωταγωνιστές το Μ.Μπότσαρη και άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς. Από το1881 μέχρι το 1913 αποτελούσε το σύνορο της ελεύθερης, με τη τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Στην ανατολική άκρη του σώζεται το κτίριο που λειτούργησε ως τελωνείο και στο οποίο υπογράφτηκε το 1944 η συμφωνία μεταξύ ΕΛ.Α.Σ και ΕΔΕΣ για οριστική κατάπαυση των εμφύλιων εχθροπραξιών.
Αμβρακικός Κόλπος
Ο Αμβρακικός κόλπος με τη πλούσια πανίδα του αποτελεί ένα από τα πιο ενδεικτικά μέρη για να πραγματοποιήσει ο λάτρης πουλιών την παρατήρηση του, ευρέως γνωστή ως bird watching. Περιοχές όπως η Κορωνησία, η Κόπραινα ή και το παρατηρητήριο της Στρογγυλής είναι κάποια από τα σημεία παρακολούθησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου