Αχλαδιά (Κάργιανη) Φιλιατών Θεσπρωτίας

Απολαύστε τα video

Αχλαδιά Φιλιατών

Η  Αχλαδιά ή Αχλαδέα, πρώην Κάργιανη, είναι ελληνικό ορεινό μικρό χωριό του δήμου Φιλιατών της περιφέρειας Ηπείρου (Σχέδιο Καλλικράτης). Παλαιότερα ανήκε στον νομό Θεσπρωτίας, στην άλλοτε επαρχία Φιλιατών. Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμο Φιλιατών. Από 1 Ιανουαρίου 2011 αποτελεί έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Φιλιατών, του ομώνυμου Δήμου. Βρίσκεται ανατολικά των Φιλιατών, σε υψόμετρο 440 μ.. Ο πληθυσμός του, το 1981 ήταν 69 κάτοικοι και το 2001 αριθμούσε 104 κατοίκους. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία.

Εκκλησιαστικά υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου.

Παλαιότερη ονομαία του χωριού ήταν Κάργιανη, ή Καρυάνη.

Φιλιάτι Θεσπρωτίας

Κωμόπολη του Νομού Θεσπρωτίας της Περιφέρειας Ηπείρου. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Ηπείρου και σε απόσταση 10 περίπου χιλιομέτρων- σε νοητή ευθεία- από τα Αλβανικά σύνορα και το Ιόνιο πέλαγος. Σήμερα είναι έδρα ομώνυμου Δήμου- του Δήμου Φιλιατών- του μεγαλύτερου σε συνένωση χωριών και έκταση Δήμου της Ελλάδας. Περιλαμβάνει στο δυναμικό του 41 Δημοτικά Διαμερίσματα και 16 οικισμούς, με πληθυσμό 9.780 κατοίκων και έκταση 490.430 στρεμμάτων Η κωμόπολη των Φιλιατών είναι κτισμένη στις εκτεταμένες απολήξεις- πρόποδες του βουνού Αϊ Λιάς, πάνω σε μικρούς λόφους και μικρές πεδινές εκτάσεις, με υψόμετρο 180- 230 μέτρα από την θάλασσα, περιβαλλόμενη από τεχνητό δάσος Πεύκης, κτηνοτροφικά λιβάδια και ελαιώνες, με εξαίρετο και υγιεινό μεσογειακό κλίμα. Κατοικείται από 2.537 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο, τις τέχνες, την παροχή υπηρεσιών και σε μικρότερη κλίμακα με αγροτικές εκμεταλλεύσεις, με κύριο τομέα την κτηνοτροφία. Η μετανάστευση ευδοκιμούσε ανέκαθεν, στην περιοχή και την ευρύτερη Ήπειρο. Πόλη - αγορά της ομώνυμης και εκτεταμένης Επαρχίας, των 46 χωριών, συγκεντρώνει τις διοικητικές, στρατιωτικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές, νοσηλευτικές κλπ αρχές της Επαρχίας: Έδρα του Δήμου Φιλιατών, Ειρηνοδικείο, Εφορεία, ΙΚΑ, Υποθηκοφυλακείο, Δασαρχείο, Αγρονομείο, Στρατιωτικό Τάγμα, Σώμα Συνοριακής Φύλαξης, Νοσοκομείο, Γηροκομείο, Ίδρυμα Ψυχικής αποκατάστασης, Γυμνάσιο- Λύκειο, Ωδείο, Φιλαρμονική, Σχολή Παραδοσιακού Χορού,2 Δημοτικά σχολεία και 2 Παιδικούς σταθμούς καθώς και Ορφανοτροφείο και Μαθητική Εστία. Επίσης Αγροτική και Εθνική Τράπεζα, Εμπορικό Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών, Τυροκομείο, Σύλλογο Αγροτών, και αρκετούς κοινωφελείς φορείς: ΚΑΠΗ, Πολιτιστικό Σύλλογο, δύο Αθλητικά Σωματεία, Κυνηγετικό & Ορειβατικό Σύλλογο, Αγαθοεργά Σωματεία και εκπαιδευτικά Φροντιστήρια, Ινστιτούτα ξένων γλωσσών κλπ. Το καλό κλίμα της πόλης της δίνει βαθμούς στην επιλογή της σαν τόπο κατοικίας, καθώς και οι φιλήσυχοι και φιλότιμοι κάτοικοί της. Έχει καλή ρυμοτομία και υπέροχη κεντρική πλατεία. Κάποια σημεία της διατηρούν αρχιτεκτονικά παραδοσιακά στοιχεία, όπως ο Βλαχομαχαλάς κλπ. Το περιαστικό δάσος της, που άρχισε να φυτεύεται προπολεμικά, δίνει μια ξεχωριστή εικόνα στην πόλη και ξεκουράζει το μάτι και τα νεύρα. Διατηρεί πολλά και καλά φαγάδικα, για τις βραδινές ώρες κυρίως, τα οποία σερβίρουν φημισμένα ντόπια κρέατα. Υπάρχουν πολλά καφενεία, ταβέρνες, μπαρ, κλαμπ και μια αγορά δυσανάλογη του πληθυσμού της που μπορείς να βρεις όλα σχεδόν τα αγαθά.

Ιστορικό Το όνομά πιθανόν το οφείλει σε παλιό οικιστή η γαιοκτήμονα- ονόματι Φίλιππο- υποκοριστικό του οποίου είναι στην περιοχή το Φίλης η και Φίλιας. Μια περιοχή που υπάρχει η συνήθεια να παίρνει το όνομα της από κάποιoν οικιστή κλπ. όπως άλλωστε αποδεικνύεται κι από άλλες περιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή: Ζαβαλιάτες, Σκαρπάτες, Ζερβάτες κι ακόμη, Μαρκάτες, Βαγγαλάτες, Λινάτες, Γεωργουτσάτες και Δουκάτες, Ποντικάτες κλπ στην απέναντι Κέρκυρα. I. Αρχαία-Ελληνιστική-Πρωτοχριστιανική περίοδος Δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία για την πόλη, παρότι η ευρύτερη περιοχή είναι διάσπαρτη από αρχαιότητες. Στην πρώιμη Ελληνιστική περίοδο αναφέρετε Θεσπρωτικό φύλλο με το όνομα Φύλατες- από ψήφισμα που βρέθηκε στη Δωδώνη. Η γειτνίαση της με την αρχαία πρωτεύουσα των Θεσπρωτών Γιτάνη- σε απόσταση 6-7 χιλιομέτρων- δεν της έδωσε φαίνετε, περιθώρια μεγαλύτερης ανάπτυξης, στους ιστορικούς κι Ελληνιστικούς χρόνους. Ωστόσο, από Μακεδονικά νομίσματα που είχαν βρεθεί, σε έργα που γινόταν στην κορυφή του λόφου της παλαιάς δεξαμενής των Φιλιατών, έδωσαν το δικαίωμα στον αρχαιολόγο Σ. Δάκαρη να χαρακτηρίσει την περιοχή, κατά την αρχαιότητα, σε οικισμό ανοικτού τύπου. Μετά την καταστροφή της Ηπείρου, από τους Ρωμαίους (167 π.χ), τους αιώνες που ακολούθησαν δεν έχουμε καμιά ενημέρωση, για την ευρύτερη περιοχή. Εβδομήντα πόλεις της Ηπείρου κατέστρεψαν και 150.000 κατοίκους της εξανδραπόδισαν οι Ρωμαίοι, ήταν φυσικό όλη η Ήπειρος να ερημώσει. II. Βυζαντινή περίοδος Ούτε κατά την Βυζαντινή περίοδο έχουμε σημαντικές αναφορές, για την περιοχή. Οι ελάχιστες αναφορές που υπάρχουν αφορούν την παράκτια ζώνη και ειδικά το λιμάνι της Σαγιάδας- που δίνει και το στίγμα του ενδιαφέροντος των εμπόρων των ισχυρών τότε χωρών. Λιμάνι, αλυκές κλπ. Από τον περιηγητή Σκροφάνι μαθαίνομε για την οικονομική κατάσταση και το εμπόριο της περιοχής, αυτής της περιόδου. Τους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου και ειδικά την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου έχουμε την άφιξη εδώ κάποιων διωγμένων Βυζαντινών οικογενειών- που εγκαθίστανται στην περιοχή, πχ. την οικογένεια Τσαμαντούρων- στο χωριό Τσαμαντάς, κι άλλες γι τις οποίες δεν έχουμε στοιχεία. Ένας τέτοιος διωγμένος Βυζαντινός της οικογένειας Λάσκαρη, ήταν και ο μετέπειτα Όσιος Νείλος ο οποίος ίδρυσε την Ιερά Μονή Γηρομερίου αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και η οποία αναδείχθηκε σε πνευματικό φάρο της περιοχής (λειτουργούσε και κρυφό σχολειό) και κράτησε ζωντανή την θρησκεία και την ελπίδα των υπόδουλων Ελλήνων. Σε απόσταση 1-2 χιλιομέτρων νότια των Φιλιατών υπάρχουν τα ερείπια του πιθανόν Βυζαντινής περιόδου οικισμού Μιχάλιαρι (η Μιχάλιανη- αναφέρεται στο τεφτέρι του Ουμούρ Μπέη το 1432, στο οποίο ο τούρκος κυβερνήτης είχε σημειώσεις για να εισπράττει του φόρους) ίσως είναι κτίσμα των ημερών του ιδρυτή του Δεσποτάτου Μιχαήλ Αγγέλου Κομνηνού η έστω πήρε το όνομά του. Στις τελευταίες δεκαετίες του Βυζαντίου έχουμε τα χρυσόβουλα των ετών 1319-1321 του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄, στα οποία αναφέρονται χωριά της περιοχής Βαγενετίας (έτσι ονομαζόταν η σημερινή Θεσπρωτία), όπως: Σκουπίτζα,Πόβλιστα, Τσαμάντουρα κλπ. Στο χρυσόβουλο του 1361 του Συμεών (Ούρεσης- Δεσπότης της Ηπείρου) υπάρχει και αναφορά στην Ηγουμενίτσα. Σαφώς η ιστορία αυτής της περιόδου ανήκει στους Βυζαντινούς Κεφαλάδες που κατείχαν τα φέουδα, στα οποία ήταν μοιρασμένη επί Βυζαντινών η επαρχία. Ονόματα αυθεντών χωριών, κτημάτων και τεράστιων περιοχών. Εδώ έχουμε την οικογένεια Αψαράδων- γνωστή από τις δωρεές στη μονή Γηρομερίου κλπ. Την τελευταία περίοδο του Δεσποτάτου εισέρχονται στην περιοχή οργανωμένες Αλβανικές φυλές και λυμαίνονται τον τόπο ασύδοτα, γίνονται κύριοι ολόκληρων περιοχών- φέουδων- με το σπαθί και τη βία. Τα ονόματα σε κάποια χωριά της επαρχίας μαρτυρούν ακόμη και σήμερα το πέρασμά τους: Σπάτα- ρι, χωριό του Σπάτα. Γνωστή οικογένεια χριστιανικής & Αλβανικής προέλευσης, κλάδος της οποίας μετακινήθηκε αργότερα στην Αττική. Επίσης Σκέφα-ρι, Λιόπεσι κλπ. Αυτοί οι κυρίαρχοι της περιόδου των τελευταίων χρόνων του Δεσποτάτου, είναι και οι πρώτοι αλλαξοπιστήσαντες για να διατηρήσουν τα φέουδα τους. Ο Ισαήμ, από το Λεσκοβίκι, παράδειγμα- όπως αναφέρει και η ιστορία. Τούρκικη αναφορά χωριών της Επαρχίας, έχομε στην απογραφή του πρώτου Τούρκου κατακτητή Ουμούρ Βέη- το 1432. Σ' αυτήν αναφέρονται ονόματα χωριών πέριξ των Φιλιατών, αλλά και ενός οικισμού των Φιλιατών- της Μιχάλιανης- ρης- που βρίσκεται στα ανατολικά της πόλης, ο οποίος είχε αφανισθεί από τον λοιμό των αρχών του 1800. III. Οθωμανική περίοδος Η περιοχή έχει περιέλθει στα χέρια των Οθωμανών την ίδια περίοδο που παραδόθηκαν τα Γιάννενα - πρωτεύουσα της Ηπείρου - το 1430. Η ιστορία αυτών των χρόνων ανήκει στους τιμαριούχους που εξακολουθούν να είναι οι ίδιοι, πάνω κάτω - αφού αυτό που άλλαξε με την τουρκική κατάκτηση ήταν το σύστημα. Ενώ ο Βυζαντινός Κεφαλάς ήταν αφέντης της γης του ο τούρκος Τιμαριώτης ήταν σαν υπάλληλος του τουρκικού κράτους, εισέπραττε τους φόρους αλλά και διώχνετε αν δεν τα πήγαινε καλά με την εξουσία. Αυτά ισχύσανε τους δυο πρώτους αιώνες της κατάκτησης και ήταν ευνοϊκά για τους ραγιάδες. Αργότερα, οι Τιμαριούχοι αναγκάζονται να εξισλαμισθούν για να κρατήσουν τα τιμάρια, με άλλους όρους βέβαια, αφού κατά τα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας η γη ανήκει στο Κράτος και οι τιμαριούχοι είναι οι ευνοούμενοι που συγκεντρώνουν τα ΔΟΣΙΜΑΤΑ να τα στείλουν στον μοναδικό αφέντη - τον Σουλτάνο. Η αλλαγή βέβαια έγινε σταδιακά και σε βάθος χρόνου και με κάποιες αντιδράσεις των παλιών αφεντάδων της περιοχής- υποδαυλισμένες από Ευρωπαίους- Ιταλούς κυρίως- που έχαναν σημαντικά εμπορικά προνόμια. Τέτοια εξέγερση ήταν κι αυτή του Διονυσίου, επίσκοπου Τρίκκης,(του Σκυλόσοφου) από την Παραμυθιά που καταπνίγηκε στο αίμα κι έδωσε το έναυσμα για τους πρώτους βίαιους εξισλαμισμούς στην περιοχή. Από τον 17 αιώνα οι συνθήκες αλλάζουν κι εμφανίζονται οι πρώτες ιδιοκτησίες και οι πρώτοι τσιφλικάδες. Πως δημιουργήθηκε η πόλη των Φιλιατών Οι δρόμοι, καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας της ανθρωπότητας έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μίας περιοχής. Ένας σημαντικός δρόμος της αρχαιότητας που εξυπηρετούσε τις ανάγκες επικοινωνίας με την ενδοχώρα είναι κι αυτός που ένωνε το λιμάνι της Σαγιάδας με τα Γιάννενα - Λάρισα. Ο δρόμος είναι γνωστός από την αρχαιότητα κι αναφέρεται στις εκστρατείες των Ρωμαίων στους πολέμους με του Μακεδόνες. Αρχικά κάποια περίοδο της ιστορίας ο δρόμος περνούσε από το Λιμάνι (Μασκλινίτσα η Σαγιάδα) πήγαινε Γιτάνη κι από εκεί διακλαδίζονταν. Ένας δρόμος ακολουθούσε τον Καλαμά, έβγαινε στη Σκάλα Σίδερης (σκάλα Ζωριάνου), Φανωτή και από εκεί Παραμυθιά κλπ κι ο άλλος ακολουθούσε τον Φιλιατιώτικο, παραπόταμο του Καλαμά, με κατεύθυνση τα Γιάννενα, μέσω Σκάλας Κεραμίτσας. Αυτός ο τελευταίος θεωρούμε πως ενδιαφέρει περισσότερο την περιοχή μας. Κ αυτό γιατί μετά από κάποια στιγμή, για ανεξήγητους λόγους, έκανε μικρή λοξοδρόμηση. Αντί να πάει προς Γιτάνη πήγε προς τα υψώματα Σμέρτου και προς την περιοχή που είναι σήμερα η πόλη των Φιλιατών. Σαφώς και η νέα διαδρομή είναι κοντινότερη, από την προηγούμενη κι ακόμη πρέπει να προσμετρήσουμε ότι πλέον δεν υπάρχει η Γιτάνη, που θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες ενός ταξιδιώτη- ενός Καραβανιού. Να λοιπόν ένας ακόμη σημαντικός λόγος, αυτής της μικρής μα σημαντικής αλλαγής πορείας του μεγάλου δρόμου. Στην νεώτερη ιστορία, λεπτομερείς μαρτυρίες για την αναβάθμιση του σημαντικού αυτού δρόμου, που ενώνει το λιμάνι της Σαγιάδας με την Λάρισα, έχομε από το 1716 και αφορά τις προετοιμασίες των Τούρκων για την εκστρατεία κατάληψης της Κέρκυρας. Οι ανάγκες διέλευσης του τεράστιου εκστρατευτικού σώματος και οι ανάγκες στρατοπέδευσης του, πιθανών να ορίζουν την αρχή ανάπτυξης της πόλης. Τα πολλά και τεράστια πηγάδια που είχε μαρτυρούν ότι εξυπηρετούσε κάποιες στιγμές πολύ κόσμο. Επίσης η αναγκαιότητα ύπαρξης επαγγελματιών που ακολουθούσαν το στράτευμα και όλες οι ανάγκες της εκστρατείας είναι αναμφίβολα τεκμήρια να ορίζουν την αρχή γέννησης της πόλης. Στην αρχή, των χιλιάδων στρατιωτών και των εκατοντάδων επισιτιστών, τεχνητών κλπ βοηθητικού προσωπικού που τους ακολουθούσε. Μετέπειτα, των ταξιδιωτών και των καραβανιών που ακολουθούσαν πλέον τον νέο δρόμο και οι οποίες ανάγκες και καταστάσεις οδήγησαν κι άλλες ομάδες, επαγγελματιών, εμπόρων, κεφαλαιούχων γενικά, να μετακινηθούν για να στελεχώσουν την νέα πόλη. Ανάγκες για Χάνια, Πεταλωτήρια, Σαμαράδικα, Ραφτάδικα, Τσαρουχάδικα. Αυτές οι προοπτικές ανάπτυξης οδήγησαν πληθυσμό από την ενδοχώρα κι ακόμη μακρύτερα, όπως από τα βλαχοχώρια Καλαρύτες, Συρράκο(υπάρχουν απόγονοί τους) κλπ να εγκατασταθούν στο Φιλιάτι και να δημιουργήσουν τις υποδομές μιάς αγοράς ικανής να εξυπηρετήσει και να κερδίσει, χτίζοντας χάνια, ανοίγοντας καταστήματα κι εργαστήρια και γενικά ότι είχε ανάγκη μια πόλη αγορά- σταθμός. Πιθανολογούμε λοιπόν ότι η πόλη προϋπήρχε, σαν μικρός αγροτικός- κτηνοτροφικός οικισμός, από την αρχαιότητα- λόγο των εκτεταμένων λιβαδιών του- και υπήρξαν κάποιοι λόγοι που αναβάθμισαν την παρουσία της, κάποια ιστορική περίοδο. Αυτή η περίοδο προφανώς έχει να κάνει με την αναβάθμιση του δρόμου, που προαναφέραμε, και δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι είναι και ο πρώτος λόγος που την ανέδειξε και αναβάθμισε. Έκτεταμένη περιγραφή του δρόμου μας κάνει ο Πουκεβίλ, στις αρχές του 1800. Ο δρόμος περνούσε μέσα από Φιλιάτες και συνέχιζε προς Τζούμα (Δάφνη), Σκάλα Κεραμίτσας κλπ. Ο δεύτερος λόγος ύπαρξης και ανάπτυξης της πόλης αφορά τις αναγκαιότητες διοικητικού κέντρου, για τη διοίκησης μιας εκτεταμένης περιοχής του Τουρκικού κράτους. Κι αυτό είναι αναμφίβολο, πως δηλαδή η τουρκική διοίκηση φρόντισε να στέρξη την λειτουργία της νέας πόλης μεταφέροντας εδώ κάποιες αρχές της. Τα μέχρι τότε κέντρα ήταν πολύ μακριά- το Δέλβινο- το Μαζαράκι και το Μαργαρίτι, που φαίνετε ότι έπαιζαν αυτόν τον ρόλο. Επίσης είναι σαφές ότι οι Τούρκικες διοικητικές αρχές φρόντισαν από την κατάληψη της περιοχής και εντεύθεν να εξισλαμίσουν κάποιους παλιούς ντόπιους φεουδάρχες ιδιοκτήτες της γης και να τους στέψουν Τιμαριούχους- καλούς και πιστούς δηλ. φοροεισπράκτορες. (μεγάλοι εξισλαμισμοί που κατέγραψε η ιστορία έγιναν το 1635 και το 1735- 40 που εξισλαμίσθηκαν οι επαρχίες Δελβίνου, Φιλιατών και Μαργαριτίου Ο τρίτος λόγος στηρίζεται σε ενδείξεις κι έχει να κάνει με την αναγκαιότητα ύπαρξης πόλης- αγοράς σε μια εκτεταμένη ενδοχώρα- αφού βρισκόμαστε στην περίοδο ανάπτυξης του εμπορίου, των επαγγελμάτων καθώς και την εκμετάλλευσης προϊόντων της περιοχής από τους Ευρωπαίους, Βενετούς, Γάλους κλπ. Ο λόγος είναι εξ ίσου σημαντικός. Με την παρουσίαση των τριών παραπάνω λόγων πιστεύουμε πως ορίζουμε τη γέννηση της πόλης. Πάντως δεν ξεφύτρωσε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, είναι γέννημα του 17ου και ειδικά του 18ου αιώνα. Είναι γεγονός πως η δυναμική παρουσία και η ξεχωριστή πολιτική του Αλή, έδωσε άλλη διάσταση στα Ηπειρώτικα πράγματα. Οι απειθείς τιμαριούχοι των Φιλιατών- που άλλαξαν πίστη για να κρατήσουν τα τιμάριά τους- είδαν στο πρόσωπό του τον κίνδυνο να χάσουν ότι με τόση θυσία κράτησαν, κι άλλοτε εναντιώθηκαν, άλλοτε συμπλεύσανε. Πάντως αιτία αυτών των τριβών των ντόπιων φεουδαρχών με τον Αλή δημιούργησαν και τα πρώτα γεγονότα που αναφέρονται στην πόλη- από τον Πουκεβίλ κυρίως. Η μετά την πτώση του Αλη εποχή, είναι η περίοδο που οι τιμαριούχοι των Φιλιατών γίνονται δυνάστες των γύρω χωριών, με την καθοδήγηση των δύο ισχυρών οίκων των Ντεμάτων και των Σεϊκάτων, φθάνοντας να σφετερισθούν το ιδιοκτησιακό καθεστώς πολλών από αυτών, οδηγώντας την Επαρχία σε οδυνηρές καταστάσεις.

Μετονομασίες χωριών της Θεσπρωτίας

Με αφορμή το άρθροφίλου για τις αλλαγές των ονομάτων των χωριών μας (ασχολήθηκε κυρίως με το χωριό  Πόποβο) θα ήθελα να συχεχίσω με ορισμένες παρατηρήσεις πάνω στο θεμα :

Τα γραπτά μνημεία αυτού του τόπου είναι ελάχιστα και οι παλιές ονομασίες των χωριών, τα τοπονύμια των συνοικισμών, των βουνών και των ποταμών, είναι φως από τα βάθη των αιώνων όπως θα έλεγε κι ο Αθηναγόρας.

Με την ετυμολόγηση των τοπωνυμίων μπορεί ποτέ να μην είμαστε σίγουροι, είναι όμως μια ενδειξη, που μπορεί να μας οδηγήσει σε νέα μονοπάτια. Αφήνουμε όμως αυτό τον τεράστιο πλούτο να χάνεται σιγά σιγά, προσπαθώντας να εξελληνίσουμε ύστερα από αρκετούς αιώνες την γεωγραφία της περιοχής μας.

Το ελληνικό κράτος, θεωρώντας ότι κινδυνεύει απο τα ....τοπωνύμια έκανε μια τεράστια προσπάθεια αλλαγής, σαρώνοντας σλαβικά αρβανίτικα και αμφίβολης προέλευσης ονόματα, αντικαθιστώντας τα με άστοχα πρόχειρα και φαιδρά καμιά φορά νέα τοπωνύμια. Έτσι ο τόπος γνώρισε Μηλέες, Ελαίες, Ελαταριές και Αμπελώνες, που μόνο στη φαντασία δυσκοίλιων δημοσίων υπαλλήλων μπορούσαν να ...φυτρώσουν!

Παράδειγμα πλήρους αποτυχίας της αλλαγής; Το Πόποβο.

Παραδείγματα πλήρους μπερδέματος που προκάλεσε η αλλαγή; Η Μενίνα.

Γιορτάζουν κάθε χρόνο τη μάχη της Μενίνας στη Νεράϊδα!

(Ακόμα κι ο Βεζδρεβάνης τρέλανε τον υπουργό των εσωτερικών με τις περίφημες επερωτήσεις του στη βουλή, για τα ουρητήρια της Μενίνας και της Νεράϊδας!)

Κι άλλο μπέρδεμα; Η Σκουπίτσα. Ένα μικρό χωριουδάκι (γνωστή από τον 13ο αιώνα!), πήρε το πιο αρχαίο όνομα μιας τεράστιας περιοχής βόρεια του Καλαμά που ξεκινούσε από το Βουθρωτό κι έφτανε μέχρι τη Μουργκάνα! Μάταια ο σοφός Ευαγγελίδης προσπάθησε να σταματήσει τη μετονομασία. Ήταν σαν να ονόμαζαν την Κώτσικα ...Θεσπρωτία!

Αλλά το μεγάλο μπέρδεμα έγινε στο Μούρτο. Μετονομάστηκε σε Σύβοτα κι ας επιμένουν οι αρχαιολόγοι για την περιοχή των εκβολών του Καλαμά.

Το χωριό έγινε τουριστικό και του ήρθε γάντι το ονοματάκι. Και σιγά μην το αλλάξουν : Μην αφήσεις την πραγματικότητα να σου χαλάσει ένα καλό σενάριο!

Βέβαια η περιοχή πλήρωσε τους ανεγκέφαλους φωστήρες που βάλθηκαν να μεταμορφώσουν το τοπίο, με την μετονομασία της Ποδγόριανης η Πογδόριανης του νομού Ιωαννίνων σε ....Παρακάλαμο. Παρακάλαμο όμως ονομαζόνταν η περιοχή των εκβολών του ποταμού Καλαμά εδώ και αιώνες! Μύλος! (Για την ιστορία : Ο νεοβαφτισμένος Παρακάλαμος δεν βρίσκεται παρά τον Καλαμά αλλά στον Γορμό. Σιγά μην σκοτίστηκαν οι Νονοί της Γεωγραφίας!)

Βέβαια εκτός από τα δέντρα, ήρθαν και οι άγιοι να ευλογήσουν τον αγώνα των σταυροφόρων του ελληνισμού. Έτσι μας προέκυψε η Αγία Κυριακή, ο Άγιος Δονάτος ο Άγιος Αρσένιος και η Αγία Μαρίνα (ο Άγιος Βλάσιος απλά βαφτίστηκε Έλληνας, ενώ πριν ήταν απλά Σιου Βλας - Σουβλιαση). Ο Άγιος Γεώργιος έκανε την καλή του, μια και κέρδισε τρία χωριά (Γαρδίκι, Ρύζιανη, Σκουπίτσα), ενώ οι άλλοι συναδελφοί του μόνο ένα.

Αντίθετα η Οσντίνα έχασε μερικές από τις εκκλησίες της στο μέτρημα και της έμειναν μόνο ... Πέντε (εκκλησιές).

Αλλά είχαμε και ...πονηριές. Έτσι το Γκρικοχώρι (από το αρβανίτικο Γκρικα - λαιμός, πέρασμα (από κει περνούσαν τα αρχαία μονοπάτια, από κει πέρασε αναγκαστικά και η σύχρονη Εγνατία) μετονομάστηκε σε Γκραικοχώρι, το χωριό των Γραικών! Τέλεια! Ακόμα και η πρωτεύουσα του νομού με την σλαβική ουρά, απέκτησε ένα πονηρό Η και θυμίζει πια μια αξιοσέβαστη μικρή ...ηγουμένη. (και από Γουμενίτσα, που σημαίνει αλώνι, μετονομάστηκε σε Ηγουμενίτσα).

Υπήρξαν και ...παράπλευρες απώλειες : Το Καστρί τη γλύτωσε φτηνά χάνοντας μόνο τον ...υψομετρικό χαρακτηρισμό του Νταγ - βουνό που είχε για να ξεχωρίζει από το πεδινό Καστρί στο Φανάρι. Τα Ξεχώρατα έχασαν τους παλιούς τους ιδιοκτήτες τον Ζεϊνέλ και τον Ντέμη.

Άγρια την πλήρωσε η Πόβλα (γνωστή κι αυτή από τον 13ο αιώνα!) που έγινε ...Αμπελώνας. Το ίδιο η Λαμπανίτσα το Καλπάκι η Κάργιανη η Κωστάνα κι η Ντόλιανη που μετατράπηκαν σε ...χλωρίδα (Ελαταριά, Ελαία, Αχλαδέα, Μηλέα, Γερωπλάτανος).

Η Αρπίτσα και το Πιτσάρι μετατράπηκαν έτσι για αλλαγή σε ....πανίδα (Πέρδικα, Αετός). Αντίθετα, το χωριό του Λύκου, μετατράπηκε σε μια ποιητικότερη ...Χαραυγή.

Μετά ήρθαν τα ...νερά : Πολυνέρι, Κρυόβρυση, Κρυονέρι, Κρυσταλλοπηγή, Νεροχώρι, Βρυσοπούλα, σκέτο Βρύση και γενικά τα υγρά όπως το λάδι (Λαδοχώρι).

Στη φούργια της μεγάλης αλλαγής παρασύρθηκε και η ωραιότατη ονομασία Βέλλιανη, η οποία έγινε ...Χρυσαυγή (και ποιητική φλέβα οι δυσκοίλιοι!). Και Αργυρότοπος μας προέκυψε και Πολύδροσο!

τελικά έβγαλαν και το ονοματάκι τους τα σαϊνια των μετονομασιών : Μετέτρεψαν τη Γλούστα σε ....Κεφαλο-χώρι. Οι ...κεφάλες!

Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις χωριών που ενώ στην αρχή αντιστάθηκαν στα νέα ονόματα, τελικά υπέκυψαν στη μοίρα τους. Ανεξήγητο παράδειγμα η ιστορική Πλησίβιτσα, που αφού έγινε στην αρχή Παράβρυσον για κάποιο διάστημα, τελικά κούρνιασε στο ...κάδρο της (Πλαίσιο). Ακόμα, υπάρχουν χωριά που ούτε ν' ακούσουν δε θέλουν το παλιό τους όνομα. Παράδειγμα η Κεστρίνη. (Περιοχες που κατοικοιθηκαν από Μικρασιάτες μετά το 1922, όπως η Νέα Σελεύκεια έξω από την Ηγουμενίτσα, δικαίως έδωσαν το όνομα τους στην περιοχή, αφού αυτοί την πρωτοκατοίκησαν. )

Υπάρχουν όμως και χωριά που κατάφεραν να ξανασμίξουν με την ιστορία τους. Ο Άγιος Γεώργιος ξανάγινε Γαρδίκι σε πείσμα των μετονομασιών, και το κρυφτούλι με την ιστορία πήρε τέλος.

Μήπως θα έπρεπε να ακολουθήσουν πολλά χωριά ακόμη;

του Μιχάλη Πασιάκου

προέδρου του ΚΙΜΕΘΕ

www.romiazirou.blogspot.gr