Λοφίσκος (Τσεργιάνη) Γραμμενοχωρίων Ιωαννίνων

Δείτε τα video

Λοφίσκος Ιωαννίνων from stavros emmanouil on Vimeo.

Η ΠΙΤΑ ΤΗΣ ΚΑΤΙΝΑΣ from stavros emmanouil on Vimeo.

Λοφίσκος

Ο Λοφίσκος (Τοπική Κοινότητα Λοφίσκου - Δημοτική Ενότητα ΠΑΣΣΑΡΩΝΟΣ), ανήκει στον δήμο ΖΙΤΣΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα "Καλλικράτης".

Η επίσημη ονομασία είναι "ο Λοφίσκος". Έδρα του δήμου είναι η Ελεούσα και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο "Καποδίστριας", μέχρι το 2010, ο Λοφίσκος ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Λοφίσκου, του πρώην Δήμου ΠΑΣΣΑΡΩΝΟΣ του Νομού ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

Ο Λοφίσκος έχει υψόμετρο 701 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,6558848337 και γεωγραφικό μήκος 20,7186108062. Οδηγίες για το πώς θα φτάσετε στον Λοφίσκο θα βρείτε εδώ.

Ο πρώην Δήμος Πασαρώνος

Ο Δήμος Πασαρώνος  ήταν Δήμος του νομού Ιωαννίνων, εκτεινόμενος δυτικά της πόλης των Ιωαννίνων. Αποτελείτο από δεκαεπτά δημοτικά διαμερίσματα με συνολική έκταση 135,3 Km² και πληθυσμό 8.452 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Έδρα του ήταν η Ελεούσα. Το 2011 συγχωνεύθηκε στον «καλλικρατικό» Δήμο Ζίτσας.

Τη στιγμή της κατάργησής του, ο δήμος περιελάμβανε τα παρακάτω δημοτικά διαμερίσματα και οικισμούς:

Δ.δ. Ελεούσης -- η Ελεούσα [ 2.805 ]

Δ.δ. Αγίου Ιωάννου -- ο Άγιος Ιωάννης [ 744 ]

Δ.δ. Αναργύρων -- οι Ανάργυροι [ 116 ]

Δ.δ. Άνω Λαψίστης -- η Άνω Λαψίστα [ 360 ]

Δ.δ. Βαγενιτίου -- το Βαγενίτι [ 76 ]

Δ.δ. Βουνοπλαγιάς [ 883 ]

• η Βουνοπλαγιά [ 664 ]
• το Ασπρόχωμα [ 170 ]
• το Μικρό Γαρδίκι [ 49 ]

Δ.δ. Γραμμένου -- το Γραμμένο [ 320 ]

Δ.δ. Ζωοδόχου -- η Ζωοδόχος [ 387 ]

Δ.δ. Κάτω Λαψίστης -- η Κάτω Λαψίστα [ 414 ]

Δ.δ. Λοφίσκου -- ο Λοφίσκος [ 64 ]

Δ.δ. Λύγγου -- ο Λύγγος [ 111 ]

Δ.δ. Μεγάλου Γαρδικίου -- το Μέγα Γαρδίκιον [ 211 ]

Δ.δ. Νεοχωρίου -- το Νεοχώρι [ 303 ]

Δ.δ. Περάτη -- ο Περάτης [ 74 ]

Δ.δ. Πετραλώνων -- τα Πετράλωνα [ 166 ]

Δ.δ. Πολυλόφου [ 310 ]

• το Πολύλοφον [ 266 ]
• η Λυκοστάνη [ 44 ]

Δ.δ. Ροδοτοπίου -- το Ροδοτόπι [ 1.108 ]

Γραμμενοχώρια

• Ζωοδόχος (δεν υπάρχει καμία γραπτή πληροφορία για την ιστορία του γιατί δημιουργήθηκε πολύ αργότερα σε σχέση με τα υπόλοιπα Γραμμενοχώρια)
• Πετράλωνα (παλαιότερα ονομαζόταν Ντόμπρη)
• Λοφίσκος (παλαιότερα ονομαζόταν Τσεργιάνη)
• Ανάργυροι (παλαιότερα ονομαζόταν Βράβορη)
• Γραμμένο ή Γραμμένη
• Βαγενήτι
• Πολύλοφος (παλαιότερα ονομαζόταν Κοβίλιανη)
• Λύγγος (παλαιότερα ονομαζόταν Μοσπίνα)
• Κόντσικα
• Ασβεστοχώρι (παλαιότερα ονομαζόταν Λιόκου)
• Λυκοστάνη
• Ψήνα

Δημιουργία Γραμμενοχωρίων

Ας μεταφερθούμε με την απλή μέθοδο της καταγωγής, της σύνθεσης και της ανάδυσης στον 6ο προς τον 5ο, 4ο και 2ο αιώνα π.Χ. Τότε στα Γραμμενοχώρια υπήρξαν ορισμένες μικρές πόλεις. Ήταν ακριβώς όταν οι Πεναργοί και οι Χάονες, δύο δυναμικές και ισχυρές φυλές που κατοικούσαν στην κοιλάδα της Δωδώνης, άπλωσαν τα πλοκάμια τους και στον κάμπο των Ιωαννίνων, με πρωτεύουσα την Πασσαρώνα, δίπλα από το Γαρδίκι. Τότε ακριβώς υπήρξε ακμή ζωής στα Γραμμενοχώρια και δημιουργήθηκαν τα παρακάτω χωριά : τα Πολύδια, το Καστρί, τη Γεράκη, το Βαγενήτι, την Τριάδα και τον Λύγγο.

Ιστορία

Το 167 π.Χ η επιδρομή του ύπατου της Ρώμης, Αιμιλίου Παύλου, ήταν τόσο βάρβαρη που εξολόθρεψε κυριολεκτικά μαζί με τις 75 πόλεις της Ηπείρου και τα χωριά που είχαν δημιουργηθεί στην περιοχή των Γραμμενοχωρίων. Έπειτα νεκρώθηκε η ζωή για αρκετούς αιώνες. Τον 5ο προς 6ο αιώνα παρουσιάζεται ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Ιουστινιανός, ο οποίος δημιούργησε την πόλη των Ιωαννίνων με το όνομα Νέα Ευρεία, γιατί συγκέντρωσε κατοίκους από την κατεστραμμένη Θεσπρωτία, Παλιά Ευρεία, και κατοίκους από την κατεστραμμένη Δωδώνη. Τότε έγιναν κάποιοι πρώτοι σχηματισμοί στην όλη περιοχή μας. Έπειτα τον 8ο και 9ο αιώνα έγινε η μεγάλη επιδρομή των Βουλγάρων οι οποίοι κατέστρεψαν και την Νικόπολη, η οποία ήταν το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο που συνέδεε το εμπόριο της Δύσης με της Ανατολής, και υπήρχε η σχολή του Επίκτωτου Φιλοσόφου. Το 1100-1200 μ.Χ ο Σινύσχιος, ηγεμόνας των Σλάβων που είχαν κυριαρχήσει στα Βαλκάνια, Όταν έδωσε εντολή στον Στέφανο Δουσάν, Σέρβο βασιλιά, να χωρίσει σε δεσποτάτα την χώρα μας. Από τα δώδεκα πήρε και έδωσε το χρίσμα σε έναν Θωμά Πρελούμπο ( ή Περλούμποβιτς) και ανέλαβε τη διακυβέρνηση του Δεσποτάτου της Ηπείρου το 1363. Τότε τα Γραμμενοχώρια λέγονταν Βαγενητία και είχε κατοίκους γενναίους και δημιουργικούς.

Αργότερα οι ηγεμόνες της Άρτας και της Αιτωλίας συμμάχησαν και εξόντωσαν τον Πρελούμπο. Οι κάτοικοι της περιοχής απαλλάχτηκαν από τα προβλήματά τους και τα βάσανά τους.  Το 1413 βασίλεψε ο Κάρολος Τόκος και έως το 1431 είχαμε την κυριαρχία των Οθωμανών Τούρκων. Τότε ο περίφημος ορισμός του Σινάν Πασά, χάρισε όλους τους φόρους των κατοίκων της περιφέρειας και ανακουφίστηκαν και άρχισαν και πάλι γι' αυτούς μέρες χαράς και ευτυχίας. Το 1560 παρουσιάζεται εδώ κάποια αναλαμπή για τον σχηματισμό πολλών οικισμών.

Σιγά - σιγά οι κάτοικοι είχαν μεταξύ τους την ανάγκη της συμφιλίωσης, της συγγένειας, της συνεργασίας και ανέπτυξαν την γεωργία, την κτηνοτροφία και βοήθησαν το πρώτο αρματολικό κίνημα των Αγρίβο και Μάλαμα. Στη συνέχεια το 1611 βοήθησαν τον πρώτο εθνεγέρτη Διονύσιο Σκυλόσοφο, ο οποίος έκανε επιδρομή με 2500 κατοίκους για να αλώσει την πόλη των Ιωαννίνων.

Ονομασία

• Περάτη: Πήρε το όνομά της από κάποιον Περαματιώτη που πήγαινε στη μικρή πόλη που ήταν στον Άγιο Γεώργιο, με τα ζωντανά του.
• Γραμμένο: Σε κάποια περίοδο όλοι οι κάτοικοι του χωριού εξαφανίσθηκαν είτε από κάποιον σεισμό είτε από κάποια πανώλη, χωρίς να είναι εξακριβωμένο, και έμεινε μόνο ένας κάτοικος, ο οποίος ήταν ο πρώτος που είχε έρθει στο χωριό, και ονομαζόταν Γραμμένος. Αυτός ο Γραμμένος, ήταν πολύ δραστήριος, και γεννοβόλησε το γενεαλογικό δέντρο και αργότερα βρέθηκαν γραμμένοι στην Κέρκυρα, Γραμμενιάτες στα λακκώματα των Ιωαννίνων και στην Κορυτσά βρέθηκε ο Χρήστος Γραμμενιάτης, ο πρώτος επαναστάτης του 1821 και ο οποίος δημιούργησε και ένα επαναστατικό κίνημα στην Αλβανία. Το Γραμμένο πήρε λοιπόν το όνομά του από τον Γραμμένο. Ή μπορεί να πήρε το όνομά του γιατί οι Τούρκοι όταν ήθελαν να πάνε να φορολογήσουν τα Άγραφα δεν μπορούσαν να πάνε επειδή τα μέρη ήταν ορεινά και δύσβατα. Ενώ όταν ήθελαν να έρθουν στα Γραμμενοχώρια τα εδάφη ήταν ομαλά και τα είπαν Γραμμένα γιατί τα είχαν γραμμένα στα δεφτέρια τους για τους φόρους. Και έτσι το όνομα παρέμεινε το ίδιο και αργότερα επειδή το Γραμμένο ήταν κεφαλοχώρι, ονομάστηκαν Γραμμενοχώρια.

Δάσκαλοι του Γένους

1. Γεώργιος Σουγδούρης
2. Μεθόδιος Ανθρακίτης
3. Μελέτιος Γεωγράφος
4. Πατρο-Κοσμάς (πατέρας του Κοσμά του Αιτωλού)
5. Ζωσιμάδες
6. Ζώης Καπλάνης
7. Κωνσταντίνος Ασώπιος
8. Αθανάσιος Ψαλίδας
9. Γεώργιος Κρανάς
10. Αναστάσιος Γούδας
11. Ζαφείρης Γραμμενιάτης

• Γεώργιος Σουγδούρης: Ήταν δάσκαλος του μεγάλου Μεθοδίου Ανθρακίτη
• Μεθόδιος Ανθρακίτης: Ήταν ο πρώτος που το 1720 έφερε στη χώρα μας την τριγωνομετρία από την Τεργέστη. Όμως το τέλος του ήταν τραγικό.
• Μελέτιος Γεωγράφος: Έφτιαξε τον πρώτο χάρτη.
• Πατρο-Κοσμάς: Γεννήθηκε το 1740 στα Γραμμενοχώρια. Αργότερα μετακόμισε στον Αιτωλικό όπου εκεί γεννήθηκε ο γιος του Κοσμάς ο Αιτωλός και πήρε την προσωνυμία Άγιος Κοσμάς που και αυτός υπήρξε μεγάλος δάσκαλος του γένους και εθνεγέρτης.
• Ζωσιμάδες: Γεννήθηκαν το 1790. Ο Παύλος Ζωσιμάς, ο πατέρας τους, είχε 6 υιούς και 3 θυγατέρες. Οι υιοί του ήταν οι: Αναστάσιος, Ιωάννης, Νικόλαος, Μιχαήλ, Ζώης και Θεοδόσιος και οι θυγατέρες του ήταν οι: Αγγελική, Ζωίτσα και Αλεξάντρα. Οι υιοί του, λοιπόν, ταξίδεψαν στη Ρωσία, τη Μόσχα, την Ίζνα και την Οδησσό. Με το εμπόριο και με το μόχθο τους δημιούργησαν τα πλούτη εκείνα που τα σεβάστηκαν ακόμα και οι Τσάροι. Αλλά ο πατριωτισμός τους, τα φλογερά συναισθήματά τους και η ψυχική τους ανωτερότητα φάνηκαν από τις δωρεές και τα ευεργετήματα για να χτιστούν σχολεία, ιατρεία, εκκλησίες, πτωχοκομεία, γηροκομία και ορφανοτροφεία. Οι Ζωσιμάδες ναι μεν βοήθησαν και ενίσχυσαν τα διάφορα λίκνα της παιδείας και τις κοινωνικές ανάγκες της χώρας μας, αλλά το μεγαλύτερο ευεργέτημά τους ήταν που κράτησαν το πρώτο μεταπελευθερωτικό κράτος οικονομικά δηλαδή το αντίκρισμα με δεκάδες χιλιάδες χρυσά κομμάτια. Τα χρυσά αυτά κομμάτια κράτησαν το 1828, όταν έγινε η πρώτη κυβέρνηση του Καποδίστρια, οι Ζωσιμάδες ήταν οι μεγάλοι συμπαραστάτες.
• Ζώης Καπλάνης: Δημιούργησε την Καπλάνιον Σχολή που πρωτοδασκάλεψε ο πιο κορυφαίος δάσκαλος του Γένους μας, ο Αθανάσιος Ψαλίδας και ίδρυσε την Οικοκυρική Σχολή που βρίσκεται στο Γραμμένο.
• Κωνσταντίνος Ασώπιος: Γεννήθηκε στο Γραμμένο το 1790 . Λεγόταν και Σορμπάς ή Ράδος. Ήταν ένας από τους πρώτους και μεγαλύτερους δασκάλους του γένους που διέπρεψαν τα φώτα της παιδείας και του πολιτισμού ολόκληρης της Ελλάδας. Ο διευθυντής της Καπλανίου Σχολής, Αθανάσιος Ψαλίδας, αγκάλιασε και εκτίμησε τόσο τον Ασώπιο και τον έστειλε με δαπάνες της Καπλανίου στα Πανεπιστήμια του Παρισιού, του Λονδίνου, του Βερολίνου για να ολοκληρώσει την μόρφωσή του. Όμως ο Ασώπιος ήταν ο πρώτος που δίδαξε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έγραψε το πρώτο συνταγματικό λεξικό, έγραψε πολλά παιδαγωγικά και πανεπιστημιακά βιβλία. Ήταν από τους πιο κορυφαίους κριτικούς της εποχής. Αργότερα ετέθη επικεφαλής του δημοτισμού και θεώρησε σωστό πως πρέπει να καλλιεργηθούν οι επιστήμες και τα γράμματα. Υποστήριξε πως "πρέπει η ποίηση να είναι τέλεια ή να μην υπάρχει καθόλου". Επίσης ήταν πρόεδρος διαγωνισμών που γίνονταν στην Αθήνα. Το πιο περίφημο έργο του είναι τα "Σούτζια".
• Αθανάσιος Ψαλίδας: Ήταν ο πρώτος δάσκαλος της Καπλανίου Σχολής και αργότερα έγινε διευθυντής της. Εκτιμούσε τον Ασώπιο και τον έστειλε να σπουδάσει με δαπάνες της σχολής σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.
• Γεώργιος Κρανάς: Ήταν αυτοδίδακτος. Έμαθε 6 γλώσσες, ήταν φιλόσοφος και δίδαξε στην Καπλάνιο Σχολή. Το 1828 εγκαινιάστηκε η Ζωσιμαία Σχολή και τον κάλεσαν ως πρώτο διευθυντή και δίδασκε μέρα νύχτα τα ελληνόπουλα. Αργότερα τον όρισαν αρχιδάσκαλο και στην θέση του όρισαν κάποιον άλλον, τον Αναστάσιο Σακελάριο.
• Αναστάσιος Γούδας: Ήταν γιατρός και συγγραφέας. Το σημαντικότερο και καλύτερο έργο του είναι οι"Βίοι Παράλληλοι".
• Ζαφείρης Γραμμενιάτης: Ήταν καθηγητής και συγγραφέας. Έργο του η "Ακολουθία του Άγιου Κοσμά".

Πολλοί δάσκαλοι του γένους δίδασκαν στο σχολαρχείο που βρισκόταν στο κέντρο του Γραμμένου το οποίο δέχονταν μαθητές από όλα τα Γραμμενοχώρια. Μερικοί από αυτούς ήταν από το Γραμμένο οι: Μάνθος Τσίκας, Τάκης Βούστρος, Θεοχάρης Βελογιάννης , Βασίλης Τζουμπές, Λεωνίδας Βαλιαρούτης και ο Σπύρος Σαφίλιος. Από τους Ανάργυρους ήταν ο Γεώργιος Νάσης, από τον Πολύλοφο οι: Βασίλης Παπακύριος, ο Σπύρος Παπαγγέλης, ο Χ. Παπακύριος. Από τον Λύγγο είναι ο Δημήτρης Παπαφωτίκας και ο Δημήτρης Θύμιος και από τα Πετράλωνα είναι ο Φώντας Τζαβέλας.

Δίκαια λοιπόν τα Γραμμενοχώρια αποκαλούνται δασκαλομάνες. Όσον αφορά την νεώτερη παιδεία έχουμε κάποιους νεώτερους λόγιους και μερικοί από αυτούς ήταν οι: Στέφανος Μπέτσης, Κων/νος Βαλιαρούτης και ο Παύλος Γκαλντέμης.

www.romiazirou.blogspot.gr